اگر قرار بود همه‌ی دانش‌آموزان از برنامهی واحد پیروی کنند لازم بود برنامهی رتبه‌ی یک کنکور را به تعداد کنکوری‌ها چاپ کرد تا سال بعد همه‌ی دانش‌آموزان رتبه‌ی یک شوند.
قطعا چنین چیزی امکان‌پذیر نیست؛ چون هر دانش‌آموز باید برنامهی متفاوت داشته باشد.
هر دانش‌آموز با توجه به هوش و محیط، زمان مطالعه، خانواده،منابع و...شرایط متفاوتی دارد که باید با توجه به آنها برنامهریزی کند. هر کس هنگام برنامهریزی باید تمام اتفاقات را پیش‌بینی کند و بر اساس آن برنامهریزی انجام دهد.
اتفاقاتی که باید پیش‌بینی شوند برای هر شخص با شخص دیگر متفاوت است. همیشه به یاد داشته باشید این دقیقا شخص شما هستید که خودتان را بهتر از هر کس دیگری می‌شناسید. پس شما بهترین فرد هستید برای نوشتن برنامه‌ای دقیق، منطقی و اجرایی(برنامه هر شخص منحصر به خود اوست).
دفتر برنامهریزی یکی از ابزارهایی است که باید طرز صحیح استفاده از آن را بلد باشید. این دفتر دو فایده‌ی مهم دارد:
* افزایش ساعت مطالعه
* ایجاد تعادل(عمومی.اختصاصی،پیش.پایه(
اگر مثلا آخر هفته جمع ساعات مطالعه‌تان را بررسی کنید متوجه می‌شوید در چه درس‌هایی تعادل را برای مطالعه رعایت کرده‌اید و در چه درس‌هایی بیشتر یا کم‌تر وقت گذاشتید. از دیگر فواید این دفتر این است که مثلا اگر در آزمونی ترازتان بالا شد با بررسی دو هفته‌ی گذشته و عملکردتان می‌توانید پی ببرید که برای این پیشرفت چه‌کار کردید یا بالعکس.
شیوه‌ی نوشتن آن هم آسان است. با آن مثل عضوی از بدن برخورد کنید و همیشه کنارتان باشد هر وقت مطالعه کردید. همان لحظه ساعت مطالعه و تعداد تست‌ها یا سؤالات تشریحی را در آن بنویسید. در پایان هفته بازخورد خوبی از مطالعه‌تان خواهید داشت. برخی دانش‌آموزان توهم زیاد مطالعه کردن یا درست مطالعه کردن دارند که با این دفتر این توهم رفع می‌شود و پی به واقعیت خواهید برد.
همیشه اصلی‌ترین آیتم دفتر برنامهریزی توجه به تلاش‌های گذشته و نتیجه‌ی حاصل از آن تلاش است. با توجه به کمیت و کیفیت مطالعه در گذشته و نتیجه‌ای که به دست آوردید باید برای آینده برنامه‌ای دقیق بنویسید تا قابلیت اجرایی شدن داشته باشد.
می‌خواهم مهم‌ترین دلایل این ویژگی دفتر برنامهریزی را برای شما بشمارم:
* اگر تلاش به مقدار کافی بوده است ولی نتیجه، دلخواه نبوده است معلوم می‌شود یا نتیجه‌ی مطالعه صحیح نبوده است یا از منابع درستی استفاده نشده است.
* اگر با تلاشی که انجام داده‌اید نتیجه‌ی خوبی حاصل شده است، به روش موفقی برای مطالعه رسیده‌اید تا به سایر درس‌ها تعمیم دهید.
* گاهی در چند آزمون متوالی در درسی خاص نتیجه نمی‌گیرید و با مشاهده‌ی دفتر برنامهریزی متوجه می‌شوید در طی چند هفته اصلا سمت درس خاصی نرفته‌اید.
* با توجه به مقدار ساعت‌های نوشته‌شده درمی‌یابید که تعادل را رعایت کرده‌اید یا خیر.
* برای اینکه بتوانید در درس‌های خود موفق شده و نتیجه‌ی مطلوبی کسب کنید باید به برنامهریزی خود سازمان‌دهی خوب و منسجمی بدهید.
در طول یک هفته برنامهریزی خود هنگام مطالعه می‌توانید از الگوی زیر کمک بگیرید:
* بعد از یادداشت نام درس و میزان ساعات مطالعه‌شده به نحوه‌ی مؤثر بودن مطالعه‌ی خود رنگ دهید. بدین صورت که:
* اگر مطالب خواندهشده را به‌خوبی یاد گرفته‌اید به آن رنگ آبی بدهید.
* اگر هنگام مطالعه وضعیتی نرمال داشتید و میزان یادگیری‌تان متعادل بود، آن را با رنگ سبز مشخص کنید.
* اگر مطالب را به طور متوسط یاد می‌گیرید به آن رنگ زرد بدهید.
* اگر در درسی ضعف دارید و باید توجه بیشتری روی آن داشته باشید به آن رنگ قرمز بدهید.
بعد از رنگ‌دهی میزان یادگیری خود را تخمین زده و به صورت درصد یادداشت کنید. با انجام این کار به‌راحتی می‌توانید دریابید که نقاط ضعف و قوت کارتان کجا بوده است و برای هفته‌ی بعد روی کدام درس یا درس‌ها باید توجه بیشتری داشته باشید.
یکی از ابزار آموزشی که در گاج در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد وباید به عنوان کارت ورود به جلسه از دانش‌آموزان خواسته شود دفتر برنامهریزی هفته های من است.
همان طور که همه‌ی ما می‌دانیم برای رسیدن به موفقیت در هر زمینه‌ای نیازمند داشتن هدف و سپس یک برنامهریزی هستیم که این در زمینه‌ی تحصیل و درس خواندن نیز صادق است. دفتر برنامهریزی می‌تواند حکم یک دفتر برای برنامهریزی بهتر و درس گرفتن از گذشته و تکرار نکردن اشتباهات روزهای گذشته باشد. با توجه به شروع مدارس و رفته رفته افزایش حجم درس تنها عاملی که می‌تواند به دانش‌آموز برای پرداختن بیشتر و بهتر به درس‌ها کمک کند برنامهریزی است. حال چرا دفتر برنامهریزی را می‌نویسیم؟ همان طور که می‌دانیم برای اینکه به تمام درس‌ها برسیم باید برنامهریزی کنیم. یکی از معیارهایی که دفتر برنامهریزی را برجسته کرده هفتگی بودن برنامه است که باعث می‌شود روزانه دانش‌آموز برنامهی مشخصی داشته باشد و مشخص شود کدام درس‌ها را مطالعه کرده و برای کدام درس‌ها نیازمند ساعت مطالعه است و در هفته‌ی آینده جبران کند. یکی از نکاتی که دانش‌آموزان در پر کردن دفتر برنامهریزی به آن اهمیت نمی‌دهند نوشتن تاریخ دقیق است که باعث سردرگرمی می‌شود. دیگر فایده‌ی دفتر برنامهریزی داشتن قسمت پیش‌بینی است که باعث مشخص شدن ساعاتی می‌شود که باید برای هر درس اختصاص داده شود. فایده‌ی مهم دیگر دفتر برنامهریزی رقیب قرار دادن خود است که یکی از بهترین و سالم‌ترین نوع رقابت است و باعث پیشرفت چشمگیر دانش‌آموز در صورت رسیدن به معنی کامل این موضوع می‌شود. پر کردن نکات مثبت و نکات منفی و موانع و همچنین هدف گذاری برای هفته‌ی آینده باعث برنامهریزی بهتر برای رسیدن به تمام درس‌ها و پوشش کامل مباحث درسی می‌شود. با دادن آگاهی به دانش آموزان ،دفتر برنامهریزی را با علم به فوایدش پرخواهند کرد .
بعضی از دانش‌آموزان دچار این مشکل هستند که چگونه می‌توانند برای خود، یک برنامهی مطالعاتی منظم داشته باشند یا اگر مشاور برای آنها برنامهریزی کند فقط چند روز اول، آن را اجرا می‌کنند. یکی از دلایل عدم موفقیت در این زمینه غیر واقع‌بینانه بودن برنامهی مطالعاتی است. برای اینکه یک برنامهی عملی قابل اجرا باشد، در مرحلهی اول از دانش‌آموز بخواهید هدف اصلی و واقع‌بینانه‌ی خود را در ابتدای سال مشخص کند. مثلا اهدافی مانند قبولی در آزمون تیزهوشان، معدل 20، قبولی در مدارس نمونه و... . در مرحلهی دوم اهداف فرعی که او را به هدف اصلی می‌رساند، مشخص کنید. به طور مثال برای قبولی در آزمون تیزهوشان در ابتدا باید به چه موقعیت‌هایی دست پیدا کرد تا به هدف اصلی رسید؟
مرحلهی سوم شروع برنامهریزی است به این شکل که:
* از دانش‌آموز خواسته شود تا امکانات و محتوایی را که در اختیار دارد مشخص کند. (کتاب‌های درسی، مراحل یادگیری و(..
* کارهای ثابت روزمره را مشخص کند. مثل ساعت رفت و برگشت به مدرسه، وقت ناهار و نماز، کلاس‌های فوق برنامه که ساعت مشخصی دارند، تماشای تلویزیون، ساعت خواب میان روز و خواب شب، ساعت بیداری و...
* برنامه را بر اساس اولویت‌بندی مطالعه و انجام کارها تنظیم کند. برنامه باید متناسب و بر اساس برنامهی هفتگی مدرسه باشد.
* اولویت‌بندی مطالعه‌ی درس‌ها برای دانش‌آموزان متفاوت است؛ ولی در هر صورت باید درس‌هایی که مطالعه‌ی آنها ضروری و مهم‌ترند در اولویت قرار داده شود.
میتوان به این صورت برنامهریزی کرد:
* هنگام شروع مطالعه در روز: مطالعه‌ی درس‌های همان روز، مطالعه‌ی درس‌های فردا، مطالعه‌ی درس آزمون، مشاهده‌ی و مراجعه به سایت، البته (مطالعه‌ی درس‌ها بر اساس برنامهی هفتگی الزامی است). همچنین توصیه می‌شود مطالعه‌ی درس‌های سنگین پشت سر هم نباشد، بلکه یک درس عمومی، یک درس اختصاصی در برنامه گنجانده شود.
*دانش‌آموزان در برنامهی مطالعاتی خود، ساعاتی را به مراجعه به سایت دکتر آی کیو اختصاص دهند و می‌تواند یک یا دو بار در هفته باشد.
* ممکن است بعضی از دانش‌آموزان هر روز به سایت مراجعه کنند.
* مهم‌ترین عامل در برنامهی مطالعاتی مشخص کردن زمان‌هایی برای استراحت است. مطالعه‌ی مداوم و پشت سر هم میزان یادگیری را کاهش می‌دهد.
توصیه‌هایی در خصوص زمان استراحت:
* کارهای متفرقه و فعالیت‌های مورد علاقه را حتما در برنامهی خود یادداشت کنند تا برنامهی مطالعاتی روزانه خسته‌کننده نشود.
* حتی اگر در ساعت خاصی به تماشای فیلمی می‌پردازید آن را در برنامهی هفتگی خود بنویسید.
* ممکن است دانش‌آموز در یک درس ضعیف باشد یا به دلیل اینکه درس‌هایی مثل ریاضی و علوم برای دانش‌آموزان مشکل است و احتیاج به تمرین بیشتری دارد، توصیه می‌شود در برنامه، زمان خاصی مثلا 45 دقیقه فقط به مطالعه‌ی آن درس‌ها اختصاص داده شود.
* آخر هفته زمان مناسبی برای مرور درس‌های هفتگی یا جبران عقب‌افتادگی‌ها در طول هفته است. همیشه در برنامه، یک ساعت برای کارها و امور غیر منتظره در نظر بگیرید؛ زیرا بعضی اتفاقات قابل پیش‌بینی نیستند.
روش هایی برای مطالعه
* بهترین روش مطالعه این است که ابتدا درس را قبل از تدریس معلم پیش‌خوانی کنید. با این کار تا حدی روی مطلب درسی تسلط پیدا خواهید کرد.
* بهترین روش مطالعه این است که ابتدا درس را قبل از تدریس معلم پیش‌خوانی کنید. با این کار تا حدی روی مطلب درسی تسلط پیدا خواهید کرد...و بعد از آن مطالعه درس هر روز در همان روز می باشد.
برای مطالعه دروس مختلف میتوان مراحل زیر را اجرا کرد:
* روخوانی: در این مرحله تنها با چشم مطلب درسی را دنبال کنید.
* تصویرسازی ذهنی: یعنی مطلب خواندهشده را در ذهن خود تصویرسازی کنید.
* تثبیت مطالعه: این مرحله، درگیر کردن ذهن و زبان است؛ یعنی مطالبی را که در ذهن درک کرده‌اید با زبان بازگو کنید.
* مرور: مرحلهی مرور نیز گفته می‌شود.
* مرحلهی یادداشت‌برداری:خلاصه برداری
* بازیابی: بعد از مطالعه‌ی کامل و دقیق یک بار از خود امتحان بگیرید. روش بازیابی باعث مدیریت زمان نیز می‌شود .
احسان نصرالهی-مشاور ارشد تهران
