هفت روش مؤثر و شگفت‌انگیز برای درس خواندن

برخی از دانش‌آموزان از همان دوران ابتدایی به دنبال شیوه‌ی صحیح یادگیری و درس خواندن بوده‌اند. در ادامه برخی از شیوه‌های مؤثر مطالعه و یادگیری را با هم مرور می‌کنیم:

1- تغییر متناوب مکان مطالعه و درس خواندن

اگرچه بسیاری از دانش‌‌آموزان به مطالعه در کتابخانه معتقد هستند، بررسی‌ها نشان داده شده است که تغییر متناوب محیط مطالعه برای یادگیری بسیار مؤثر است؛ زیرا حافظه‌ی انسان بر اساس موقعیت و مکان شکل می‌گیرد؛ درنتیجه تغییر محیط مطالعه، میزان به‌ خاطر سپردن چیزهایی را که یاد گرفته‌اید افزایش خواهد داد.

2- مطالعه و انجام تکالیف گروهی

هیچ وقت قدرت هم‌کلاسی‌ها و همتایان خود را دست‌کم نگیرید؛ به‌ویژه وقتی بر روی یک مسئله‌ی دشوار کار می‌کنید. همفکری یکی از راه‌های مؤثر برای فائق آمدن بر مشکلات و کاهش حجم درسی است و به شما اطمینان می‌دهد که درس را بهتر بفهمید.

3- آزمون دادن

هر چه‌قدر هم که‌ از آزمون دادن تنفر داشته باشید، بررسی‌ها نشان می‌دهد یک ارزش‌یابی جدی نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی میزان دانش دانش‌آموزان است بلکه می‌تواند کیفیت و کمیت علمی دانش‌آموزان را نیز افزایش دهد.

4- خوابیدن

یک ذهن خسته، ذهنی کند است؛ پس به اندازه‌ی کافی بخوابید.

5- حضور در کلاس

بهترین شیوه برای آمادگی در آزمون‌ها، حضور در کلاس درس است. در این صورت می‌توانید با سلسله‌مراتب درسی آشنا شده و از مطالبی که از آن‌ها آزمون گرفته می‌شود، مطلع شوید.

6- خود را غرق جزوه‌ها و منابع کمک‌درسی متعدد نکنید

غرق شدن در خیل عظیم جزوه‌ها و کتاب‌های درسی متعدد شیوه‌ی مؤثری برای یادگیری نیست، بلکه بهترین شیوه، تمرکز بر یک موضوع و وقت گذاشتن بر روی آن تا زمان تسلط کامل است. کم‌تر بین موضوعات مختلف بگردید و کم‌تر منبع خود را تغییر دهید.

7- منظم باشید

 سعی کنید همیشه منظم باشید و از به تعویق انداختن وظایف خود اجتناب کنید.

راهکارهای مقابله با استرس

با رعایت و بکارگیری این روش ها، می توانیم علاوه بر حل یا کم کردن مشکلات به آرامش پایدارتری دست یابیم :

عوامل استرس زا را کم کنیم

عوامل بی شماری ممکن است باعث استرس ما شوند که باید آنها را شناخته و سعی کنیم از زندگی خود حذف کنیم. برای مثال، اگر شلوغی موجب ناراحتی ما می شود، زمانی را برای خرید انتخاب کنیم که خلوت باشد.

از وقایع اطراف خود با اطلاع باشیم

بی اطلاعی و نادیده گرفتن حوادث و وقایع اطرافمان، دلیل بر شادی و عدم وجود مشکل نیست. گاهی اوقات آن چه ما بعلت عدم آگاهی از اصل موضوع در ذهن خود تصور می کنیم، بسیار بدتر و ناراحت کننده تر از آن چیزی است که واقعا” اتفاق افتاده است.

از وضعیت جسمی خود آگاه باشیم

از نشانه های پریشانی در خود از قبیل سردرد، آشفتگی، درد معده، نداشتن تمرکز، سرماخوردگی، خستگی زیاد و … مطلع باشیم. زیرا این علائم می توانند نشانه های استرس باشد که باعث اختلالات جدی تر از قبیل: زخم معده، فشار خون بالا، بیماری های قلبی و….. باشند.

برنامه های زندگی را اولویت بندی کنیم

هنگامی که با انبوهی از مشکلات به طور همزمان روبرو هستیم، به آسانی در مقابل آنها به زانو در آمده و از حل آنها عاجز می شویم. زیرا آشفتگی و بی نظمی، در کارها و برنامه ها می تواند تولید استرس کرده، یا نقطه ای برای شروع آن از شکست طرح های ناتمام می شود. اولویت بندی مسائل به ترتیب اهمیت و بررسی آنها به ما این امکان را می دهد که به هر کاری در زمان و مکان خود رسیدگی کنیم، بهتر است که طرح ها را یکی بعد از دیگری به انجام برسانیم.

از ارتباط با افرادی که سبب استرس ما می شوند دوری کنیم. یا اگر دوری کردن از این افراد برایمان مشکل است، می توانیم ارتباط خود را با او در جمع برقرار کنیم .

وقت خود را تنظیم کنیم

کارهای روزمره خود را به ترتیب اهمیت و مدت زمان آنها یادداشت کنیم، با این کار در می یابیم وقت خود را چگونه تنظیم کنیم تا همیشه کارهایمان به موقع انجام شود. اگر وقت کافی برای انجام تمام فعالیت های مورد نظر و مهم خود نداریم، شاید بیش از حد و بیهوده تلاش می کنیم.

شب ها به موقع و به اندازه کافی بخوابیم

بدن انسان برای تجدید قوا به خواب کافی و لذت بخش نیاز دارد. شب به موقع بخوابیم و تا دیروقت بیدار نباشیم. هنگام خواب بهتر است به سمت چپ خود بخوابیم و نفس عمیق بکشیم. در این حالت سوراخ راست بینی تحریک و سمت راست بدن فعال تر می شود. زیرا سمت راست، قسمت فعال بدن است.

 از تکنولوژی درست استفاده کنیم

وسائلی مانند موبایل، کامپیوتر،…. باعث می شوند که طی یک روز بیش از حد کار و فعالیت انجام دهیم. قبل از خرید وسائل و تجهیزات جدید مطمئن شویم که این وسایل به پیشرفت موقعیت فعلی ما کمک می کند.

به چشمان خود استراحت بدهیم

اگر مدت طولانی به تلویزیون یا مانیتور نگاه می کنیم باید به چشمان خود استراحت دهیم هر چند کم. در این زمان به فضای سبز، آسمان یا درختان خیره شویم. اگر در دسترس نیستند می توانیم یک عکس یا پوستر بر روی دیوار نصب کنیم که بیشتر رنگ های آبی و سبز در آن به کار رفته باشد. این رنگها بسیار آرام بخش هستند.

ورزش کنیم

تحقیقات نشان داده است که ورزشکاران از استرس و افسردگی کمتری نسبت به دیگران برخوردارند. همچنین برنامه تمرینات هوازی باعث بهبود حالات افسردگی، اضطراب، آشفتگی فکری و خستگی شدید می باشد. یک پیاده روی تند و سریع به مدت ۴۰ دقیقه میزان استرس را به طور متوسط تا ۱۴ درصد کاهش می دهد.

مثبت فکر کردن باعث آرامش فکر می شود، که این امر می تواند با تغییرات فیزیولوژیک که هنگام به وجود آمدن استرس اتفاق می افتد، مقابله کند، بسیاری از استرس هایی که تجربه می کنیم از احساسات منفی اطرافمان ناشی می شوند.

به طور صحیح تنفس کنیم

تنفس صحیح باید به این صورت باشد: دم (دادن هوا به ریه ها) یک شماره، نگهداشتن نفس چهار شماره ، بازدم (بیرون فرستادن هوا از ریه ها ) دو شماره .

 به تغذیه خود برسیم

خوردن مناسب بسیار مهم است. زیرا انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند و کمتر دچار حالت عصبی یا فشار روانی می شویم. همیشه از مواد غذایی سبوس دار، میوه، ترکیبات کربوهیدرات، سبزیجات و حبوبات ثابت ماندن اندازه ی قند خون شده و کمتر خسته می شویم. از مصرف زیاد نمک، چربی، خوراکی های سرخ شده و مواد قندی ساده که به آزاد شدن اپی نفرین کمک و باعث عدم مقاومت بدن در برابر فشار روانی می شود خودداری کنیم. به مقدار کافی آب بنوشیم و از مصرف زیاد قهوه، چای و نوشابه های گازدار تا حد امکان پرهیز نماییم.

 مثبت بیندیشیم

مثبت فکر کردن باعث آرامش فکر می شود، که این امر می تواند با تغییرات فیزیولوژیک که هنگام بوجود آمدن استرس اتفاق می افتد، مقابله کند، بسیاری از استرس هایی که تجربه می کنیم از احساسات منفی اطرافمان ناشی می شوند. اندیشیدن به اشخاص یا چیزهایی که به آنها عشق می ورزیم آثار خوبی را برجای می گذارد.

 روی موضوع آرامش بخش تمرکز کنیم

اگر افکارمان به دام اوضاع و احوال نگران کننده ای اسیر شد، سعی کنیم با انحراف افکار روی موضوع های آرام بخش مانند یادآوری خاطرات لذت بخش و یا دقت در تصاویر زیبا، از افکار منفی دوری کنیم.

زکریای رازی

ابوبکر محمّد زَکَریای رازی (۲۵۱ ه. ق. ـ ۳۱۳ ه. ق)^[۱] پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان ایرانی است. رازی آثار ماندگاری در زمینهٔ پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته است و به‌عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) مشهور است.

به‌گفتهٔ جرج سارتن، پدر تاریخ علم، رازی «بزرگ‌ترین پزشک ایران و جهان اسلام در زمان قرون وسطی بود.»

به پاس زحمات فراوان رازی در داروسازی روز پنجم شهریورماه (۲۷ اوت)، روز بزرگداشت زکریای رازی شیمی‌دان بزرگ ایرانی و روز داروسازی نام‌گذاری شده‌است.

محتویات

• ۱ زندگی
  • ۱.۱ باورهای دینی
  • ۱.۲ درمورد تاریخ تولد و مرگ رازی
• ۲ استادان رازی
• ۳ اخلاق و صفات رازی
• ۴ استادان و شاگردان
• ۵ آثار رازی
• ۶ پزشکی
  • ۶.۱ آبله و سرخک
  • ۶.۲ درمان بیماری‌های داخلی
  • ۶.۳ جراحی
  • ۶.۴ تغذیه
• ۷ شیمی و داروسازی
• ۸ فلسفه
• ۹ در فرهنگ عامه
• ۱۰ دربارهٔ رازی
  • ۱۰.۱ فارسی
  • ۱۰.۲ عربی
  • ۱۰.۳ زبان‌های اروپایی
• ۱۱ پانویس
• ۱۲ منابع
• ۱۳ پیوند به بیرون

زندگی

نام وی محمد و نام پدرش زکریا و کنیه‌اش ابوبکر است. مورخان شرقی در کتاب‌هایشان او را محمد بن زکریای رازی خوانده‌اند، اما اروپاییان و مورخان غربی از او به نام‌های رازس Rhazes=razes و الرازی Al-Razi در کتاب‌های خود یاد کرده‌اند. به‌گفتهٔ ابوریحان بیرونی وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در ری زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش در این شهر گذشت. چنین شهرت دارد که در جوانی عود می‌نواخته و گاهی شعر می‌سروده‌است. بعدها به زرگری و سپس به کیمیاگری روی آورد. وی در سنین بالا علم طب را آموخت. بیرونی معتقد است او در ابتدا به کیمیا اشتغال داشته و پس از آنکه در این راه چشمش بر اثر کار زیاد با مواد تند و تیزبو آسیب دید، برای درمان چشم به پزشکی روی آورد.^[۲] در کتاب‌های مورخان اسلامی آمده‌است که رازی طب را در بیمارستان بغداد آموخته‌است. در آن زمان، بغداد مرکز بزرگ علمی دوران و جانشین دانشگاه جندی‌شاپور بوده‌است و رازی برای آموختن علم به بغداد سفر کرد و مدتی نامعلوم در آن‌جا اقامت گزید و به تحصیل علم پرداخت و سپس ریاست بیمارستان «معتضدی» را برعهده گرفت. پس از مرگ معتضد، خلیفهٔ عباسی، به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد و تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود. رازی در آخر عمرش نابینا شد، دربارهٔ علت نابینا شدن او روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ بیرونی سبب کوری رازی را کار مداوم با مواد شیمیایی چون بخار جیوه می‌داند.

رازی در تاریخی بین ۵ شعبان ۳۱۳ (قمری) ه. ق.*^[۳] تا ۳۱۳ ه. ق. در ری وفات یافته‌است. مکان اصلی آرامگاه رازی نامعلوم است.

باورهای دینی

هانری کربن در کتاب «نقد آراء محمد زکریای رازی در جامع‌الحکمتین» ناصر خسرو می‌گوید وی نبوت و وحی را نفی می‌کرد و ضرورت آن را نمی‌پذیرفت.^[۴] در تفکر رازی همهٔ انسان‌ها قدرت و توانایی رسیدن به معرفت و دانایی را دارند، و لذا از لحاظ توانایی کسب معرفت با هم برابرند و بر یکدیگر هیچ برتری ندارند. از دیدگاه او مقتضای حکمت و رحمت الهی این است که انسان‌ها همگی به منافع و مضار خود صاحب علم باشند و اگر خدا قومی را به نبوت اختصاص دهد به این معناست که آنها را بر دیگر انسانها برتری داده و این برتری باعث جنگ و دشمنی و در نهایت هلاکت انسانها می‌شود که این با حکمت و رحمت الهی سازگاری ندارد.^[۵] کتب زیر به این اعتقاد وی اشاره دارند.^[۶][۷]

• «فی‌النبوات»^[۸] که دیگران به طعن و استهزا، نام آن را «نقض‌الادیان» نهاده‌اند.^[۹]
• «فی حیل المتنبین»^[۱۰] دیگران به طعن نام او را «مخارق‌الانبیاء» گذاشته‌اند.^[۱۱]

دو کتاب بالا اکنون در دست نیست. اما جنیفر مایکل در کتابش نقل قول‌هایی از کتب بالا می‌آورد.^[۱۲] همچنین احمد بیرشک می‌نویسد: «از تعلیمات او این بود که همهٔ آدمیان سهمی از خرد دارند که بتوانند نظرهای صحیح دربارهٔ مطالب عملی و نظری به‌دست آورند، آدمیان برای هدایت شدن به رهبران دینی نیاز ندارند؛ درحقیقت دین زیان‌آورد است و مسبب کینه و جنگ. نسبت به همهٔ مقامات همهٔ سرزمین‌ها شک داشت».^[۱۳]

گروهی معتقدند این تفکرات رازی موجب خشم علمای اسلامی علیه او شد و او را ملحد خواندند و آثار او را رد کردند و دست به نابودی آنها زدند. ابوحاتم رازی در کتاب اعلام النبوه نوشته است که این ملحد با عقل معیوب و نفس و رای ضعیف خود کلامی در ابطال نبوت تصنیف کرده است.^[۱۴] کسانی چون ناصرخسرو، ابن حزم و موسی بن میمون او را نادان و مهوس بی‌باک و سخنان او را دعاوی و خرافات بی‌دلیل، هوس و هذیانات خوانده‌اند.^[۱۵] ابن قیم الجوزیه میگوید: «رازی از هر دینی بدترین چیزهای آن را برگزید و کتابی در ابطال نبوات و رساله ای در ابطال معاد تالیف کرد و مذهبی ساخت که از مجموع عقائد زندیقان عالم ترکیب یافته بود».^[۱۶] افراد زیادی بر باورهای رازی رد نوشته اند و برخی از باورهای رازی را در این ردیه ها نقل کرده اند. ذبیح الله صفا از 12 نفر که بر آرای رازی رد نوشته اند نام میبرد.^[۱۷]

گروهی نیز معتقدند «چگونه ممکن است کسی همهٔ اصول مبدأ و معاد و روح و نفس را پذیرفته‌باشد و منکر نبوات و شرایع باشد؟». آنها خصوصاً به این نکته اشاره دارند که رازی سه کتاب درمورد امامت نگاشته؛ درحالی‌که «کسی که منکر شرایع و نبوات باشد دربارهٔ امامت حساسیتی ندارد.»^[۱۸]

برخی، همچون نویسندهٔ خزینةالاصفیاء، او را از اکابر صوفیه می‌شمارند که پیوسته از خوف خدا در گریه بود. غلام سرور هندی در تاریخ وفات او سروده‌است:

چون شد از دنیا به فردوس برین		حضرت بوبکر رازی اهل راز
وصل او بوبکر محبوب حبیب		هست هم صوفیّ کامل پاکباز

هریک از جمله‌های "ابوبکر محبوب حبیب" و "صوفی کامل پاکباز" ازنظر ابجدی ۳۱۰ است که ـ به گفته‌ای ـ اشاره به سال فوت اوست.^[۱۹][۲۰] وی همچنین انتقاداتی بر ادیان دیگر دارد:

• کتابی در «رد سیسن ثنوی» (رد بر مانویت)^[۲۱]

درمورد تاریخ تولد و مرگ رازی

مهم‌ترین سند تاریخی دربارهٔ تولد و مرگ رازی کتاب فهرست کتب رازی نوشتهٔ ابوریحان بیرونی است. در این کتاب، تولد رازی در ماه شعبان ۲۵۱ (قمری) ه. ق (سپتامبر ۸۶۵ م) و درگذشت او در پنجم شعبان ۳۱۳ ه. ق. (۳۱ اکتبر ۹۲۵ م) ثبت شده‌است. ضمناً «در این رساله ابوریحان علاوه بر آن‌که صریحاً تاریخ تولد و وفات رازی را متذکر شده، مدت عمر او را به سال قمری شصت‌ودو سال و پنج روز و به شمسی شصت سال و دو ماه و یک روز به‌طور دقیق آورده‌است.»^[۲۲]

استادان رازی

مورخان طب و فلسفه در قدیم به تفاریق استادان رازی را سه تن یاد کرده‌اند: ابن ربن طبری: زکریا در طب شاگرد وی بوده است. ابوزید بلخی: حکیم زکریای رازی در فلسفه شاگرد وی بوده است. ابوالعباس محمد بن نیشابوری: استاد محمد بن زکریا رازی در حکمت مادی (ماتریلیسم) یا گیتی شناسی بوده است.^[۲۳]

اخلاق و صفات رازی

رازی مردی خوش‌خو و در تحصیل کوشا بود. وی به بیماران توجه خاصی داشت و تا زمان تشخیص بیماری دست از آن‌ها برنمی‌داشت و نسبت به فقرا و بینوایان بسیار رئوف بود. رازی، برخلاف بسیاری از پزشکان، که بیشتر مایل به درمان پادشاهان و امرا و بزرگان بودند، با مردم عادی بیشتر سروکار داشته‌است. ابن‌الندیم در کتاب الفهرست خود می‌گوید: «تفقد و مهربانی به همه کس، به‌ویژه فقرا و بیماران داشته، از حالشان جویا، و به عیادتشان می‌رفت و مقرری‌های کلانی برای آن‌ها گذاشته‌بود.»^[۲۴] رازی، در کتابی به نام صفات بیمارستان، این عقیده را ابراز می‌دارد که هر کس لایق طبابت نیست و طبیب باید دارای صفات و مشخصه‌های ویژه‌ای باشد.^[۲۵] رازی دربارهٔ جاهل عالم‌نما افشاگری‌های متعددی صورت داده‌است و با افراد کم‌سواد که خود را طبیب می‌نامیدند و اطرافیان بیمار که در طبابت دخالت می‌کردند به‌شدت مخالفت می‌کرد و به‌همین‌سبب مخالفانی داشت. *^[۲۶]

استادان و شاگردان

مقاله اصلی فهرست شاگردان محمد زکریای رازی

دربارهٔ استادان و پیش‌کسوت‌های رازی میان کارشناسان و تاریخ‌نویسان اتفاق نظر وجود ندارد. گروهی او را شاگرد علی بن ربن طبری و ابوزید بلخی می‌دانند اما عده‌ای دیگر بنا بر شواهد و دلایلی این موضوع را رد می‌کنند. ناصرخسرو در زادالمسافرین صفحهٔ ۹۸ از شخصی به نام ایرانشهری به‌عنوان «استاد و مقدم» محمد زکریا نام می‌برد اما هیچ نشانی از این شخص به‌دست نیامده‌است. از این نام‌ها به عنوان شاگردان رازی یاد شده‌است: یحیی بن عدی، ابوالقاسم مقانعی، ابن قارن رازی، ابوغانم طبیب، یوسف بن یعقوب، محمد بن یونس و ابوالحسن طبری.

آثار رازی

مقاله اصلی: فهرست آثار محمد زکریای رازی

درمورد آثار رازی در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده‌است: ابن‌الندیم در کتاب «الفهرست» خود تعداد آثار رازی را یک‌صدوشصت‌وهفت و ابوریحان بیرونی در کتاب فهرست کتب کتاب در ریاضیات و نجوم، ۷ کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران، ۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، ۶ کتاب در در مافوق الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات، ۱۰ کتاب در فنون مختلف که جمعاً بالغ بر یک‌صدوهشتادوچهار مجلد می‌شود و ابن اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء دویست‌وسی‌وهشت کتاب از برای رازی برمی‌شمارد. محمود نجم‌آبادی استاد دانشگاه تهران کتابی به عنوان «مولفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی» نوشته است که در سال ۱۳۳۹ به‌وسیله انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده است در این کتاب فهرست‌های ارائه شده توسط ابن الندیم و ابوریحان بیرونی و قفطی و ابن اصیبعه با یک‌دیگر تطبیق داده شده‌است و در مجموع دویست‌وهفتادویک کتاب و رساله و مقاله فهرست شده‌است.

الحاوی • الکناش المنصوری • المرشد • من لایحضره الطبیب • کتاب الجدری و الحصبه • دفع مضار الاغذیه • الابدال و ...

پزشکی

رازی طبیبی حاذق و پزشکی عالی‌قدر بود و در زمان خود شهرت به‌سزایی داشت. رازی از زمرهٔ پزشکانی است که بعضی از عقاید وی در درمان طب امروزی نیز به‌کار می‌رود، مخصوصاً در درمان بیماران با مایعات و غذا. پزشکان و محققین از کتاب‌ها و رسالات رازی در سده‌های متمادی بهره‌ها برده‌اند. ابن‌سینا رازی را در طب بسیار عالی‌مقام می‌داند و می‌توان گفت برای تالیف قانون از الحاوی رازی استفاده فراوان کرده است.

رازی و بیمارستان

ابن خلکان، کاستیلیونی و ... از رازی به عنوان سر دسته پزشکان عملی و کلینیسین نامبرده‌اند.^[۲۷]

رازی و آزمایش‌های پزشکی

می‌توان گفت که رازی جزو اولین پزشکانی است که تجربه و آزمایش وارد علم طب کرده است.^[۲۸]

استحالات شیمیایی به عنوان دارو

چنانکه می‌دانیم رازی قبل از طب به کیمیا مشغول بود و اطلاعات زیادی درباره مواد داشته است. او اولین کسی است که استحالات شیمیایی را وارد طب کرده است.^[۲۹]

آبله و سرخک

رازی اولین کسی است که تشخیص تفکیکی بین آبله و سرخک را بیان داشته‌است. وی در کتاب آبله و سرخک خود به علت بروز آبله پرداخته و سبب انتقال آن را عامل مخمر از راه خون دانسته‌است و ضمن معرفی آبله و سرخک به‌عنوان بیماری‌های حاد، نشانه‌هایی از بی‌خطر یا کشنده بودن آن‌ها را بیان می‌دارد و برای مراقبت از بیمار مبتلا به این بیماری‌ها روش‌هایی را توصیه می‌کند از جمله به عنوان اولین طبیب استفاده از پنبه را در طب آورده و به منظور زخم نشدن بدن بیماران آبله‌ای از آن بهره می‌برده و در مراقبت از چشم‌ها و پلک و گلو و بینی این بیماران توصیه فراوان کرده‌است. در کتاب آبله و سرخک رازی در مورد آبله و سرخک چه قبل از ظهور بیماری و چه بعد از آن و جلوگیری از عوارض بیماری به اندام‌های بدن تدابیری آورده شده‌است.

درمان بیماری‌های داخلی

رازی اسراف در دارو را بسیار مضر می‌داند، وی معتقد بوده‌است تا ممکن است مداوا با غذا و در غیر این‌صورت با داروی منفرد و ساده وگرنه با داروی مرکب به عمل آید. رازی می‌گوید: «هرگاه طبیب موفق شود بیماری‌ها را با غذا درمان کند، به سعادت رسیده‌است.»^[۳۰]

رازی درحال دیدن قاروره (نمونه ادرار بیمار)

وی بسیاری از داروها را روی حیوانات امتحان کرده و اثرات آن‌ها را ثبت و تشریح کرده‌است و سپس برای بیماران تجویز می‌کرده‌است.

جراحی

اگرچه رازی به عنوان پزشک مشهور است اما بعضی از مورخان او را به نام «جراح» می‌شناسند. از مطالعهٔ آثار وی چنین برمی‌آید که در جراحی صاحب‌نظر بوده‌است. وی درباره «سنگ کلیه‌ها و مثانه» کتابی نوشته و درآن تاکید کرده‌است در صورتی که درمان سنگ مثانه با راه‌های طبی مقدور نباشد، باید به عمل جراحی پرداخت و در این کتاب از اسبابی که با آن عمل سنگ مثانه را انجام می‌داده، نام می‌برد. رازی اولین طبیبی یا (پزشکی) است که در عالم طب از سل مفصلی انگشتان صحبت کرده‌است. در شکسته‌بندی و دررفتگی‌ها قدم‌هایی برداشته و آثاری از خود به جا گذاشته‌است.

تغذیه

رازی از اولین افرادی است که بر نقش خوراک در تندرستی و درمان پافشاری بسیار دارد. رازی کتابی درباره خوراک دارد به نام «منافع‌الاغذیه و مضارها» که یک دوره کامل بهداشت خوراک است و در آن از خواص گندم و سایر حبوبات و خواص و ضررهای انواع آب‌ها و شراب‌ها و مشروبات غیرالکلی و گوشت‌های تازه و خشک و ماهی‌ها و… سخن گفته‌است و فصلی در باب علل و جهات اشتها و هضم غذا و ورزش و غذاهای گوارا و پرهیزهای غذایی و مسمومیت‌ها دارد.

شیمی و داروسازی

رازی تحصیل شیمی را پیش از پزشکی شروع کرده‌است و در آن آثاری چشم‌گیر از خود برجا گذاشته‌است. عمدهٔ تأثیر رازی در شیمی طبقه‌بندی او از مواد است. او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد. وی پایه‌گذار شیمی نوین است؛ با وجود آن‌که کیمیاگری را باور دارد. «هر چند که بعضی از کیمیاگران معاصر در ایران نوعی از تبدل ناقص فلزات را به طلا «تبدل رازی» می‌نامند؛ ولی چون رازی از دیدگاه مراحل بعدی علم در نظر گرفته شود، باید او را یکی از بنیان‌گذاران علم شیمی بدانیم.»^[۳۱] در کتاب «سرّ الاسرار» او می‌خوانیم که مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز (به گفته او جسد و روح) تقسیم می‌کند و اگر در این زمینه اشتباهاتی می‌کند، چندان گریزی از آن ندارد. برای نمونه جیوه را شبه‌فلز می‌خواند در صورتی که فلز بودن جیوه اکنون آشکار است.

کشف‌های بسیار به رازی نسبت داده می‌شود از جمله:

• رازی کاشف الکل است.
• از تأثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت، اسید سولفوریک فراهم کرد و با داشتن اسید سولفوریک بدست آوردن دیگر اسیدها آسان بود.
• از تأثیر آب‌آهک بر نوشادور (کلرید آمونیوم)، اسید کلریدریک بدست آورد.
• با اثر دادن سرکه با مس، استات مس یا زنگار تهیه کرد که با آن‌ها زخم را شستشو می‌دادند.
• از سوزاندن زرنیخ، اکسید آرسنیک یا مرگ موش فراهم کرد.
• برای نخستین بار از نارنج اسید سیتریک تهیه کرد.
• او نخستین پزشکی است که داروهای سمی آلکالوئیدی ساخت و از آن‌ها برای درمان بیمارانش بهره گرفت.

فلسفه

رازی از تفکرات فلسفی رایج عصر خود که فلسفه ارسطویی- افلاطونی بود، پیروی نمی‌کرد و عقاید خاص خود را داشت که در نتیجه مورد بدگویی اهل فلسفه هم‌عصر و پس از خود قرار گرفت. رازی را می‌توان برجسته‌ترین چهره خردگرایی و تجربه‌گرایی در فرهنگ ایرانی و اسلامی نامید. وی در فلسفه به سقراط و افلاطون متمایل بود و تأثیراتی از افکار هندی و مانوی در فلسفه وی به چشم می‌خورد. با این وجود هرگز تسلیم افکار مشاهیر نمی‌شد بلکه اطلاعاتی را که از پیشینیان بدست آورده بود مورد مشاهده و تجربه قرار می‌داد و سپس نظر و قضاوت خود را بیان می‌دارد و این را حق خود می‌داند که نظرات دیگران را تغییر دهد و یا تکمیل کند.

از آراء رازی اطلاع دقیقی در دست نیست جز در مواردی که در نوشته‌های مخالفان آمده‌است. در نظر رازی جهان جایگاه شر و رنج است اما تنها راه نجات، عقل و فلسفه‌است و روان‌ها از تیرگی این عالم پاک نمی‌شود و نفس‌ها از این رنج رها نمی‌شوند مگر از طریق فلسفه... در فلسفه اخلاق رازی مساله لذت و رنج اهمیت زیادی دارد. از دید وی لذت امری وجودی نیست، یعنی راحتی از رنج است و رنج یعنی خروج از حالت طبیعی به‌وسیله امری اثرگذار و اگر امری ضد آن تأثیر کند و سبب خلاص شدن از رنج و بازگشت به حالت طبیعی شود، ایجاد لذت می‌کند. رازی فلسفه را چنین تعریف می‌کند که چون «فلسفه تشبه به خداوند عزوجل است به قدر طاقت انسانی» و چون آفریدگار بزرگ در نهایت علم و عدل و رحمت است پس نزدیکترین کسان به خالق، داناترین و عادل‌ترین و رحیم‌ترین ایشان است.

ویژگی رازی در این بود که بنای فلسفه‌اش را نه بر مبنای دو فرهنگ مسلط یونانی و اسلامی، که بر مبنای فلسفه ایرانی و بابلی و هندی پایه‌گذاری کرده بود. مهم‌ترین سؤال فلسفی او این بود: «اگر خداوند خالق جهان است، چرا پیش از خلق جهان جهان را خلق نکرد؟»^[۳۲]

در ماوراءالطبیعه رازی پنج اصل وجود دارند که قدیم هستند و همین موجب شد که مسلمانان او را «دهری» بدانند: خالق، نفس کلی، هیولی اولی (ماده اولیه)، مکان مطلق، و زمان مطلق یا دهر.^[۳۳]

در فرهنگ عامه

چهارتاقی دانشمندان ایرانی - وین - دفتر سازمان ملل متحد

دولت جمهوری اسلامی ایران در ژوئن ۲۰۰۹ به عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلح‌آمیز ساختمان-مجسمه‌ای به شکل چهارتاقی که ترکیبی از سبک‌های معماری و تزئینات هخامنشی و اسلامی در آن دیده می‌شود را به دفتر سازمان ملل متحد در وین هدیه داد که در محوطهٔ آن در سمت راست ورودی اصلی قرار داده شده‌است. در این چهارتاقی مجسمه‌هایی از چهار فیلسوف ایرانی خیام، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و ابوعلی سینا قرار دارد.^[۳۴]

اکسیژن

نیتروژن → اکسیژن ← فلوئور

-
↑
O
↓
S

8O

جدول تناوبی

ظاهر

Colorless gas; pale blue liquid. Oxygen bubbles rise in this rotated photo of liquid oxygen.


Spectral lines of oxygen

ویژگی‌های کلی

نام، نماد، عدد

اکسیژن، O، 8

تلفظ به انگلیسی

/ˈɒksɨdʒɨn/ OK-si-jin

نام گروهی برای عناصر مشابه

نافلزات, کالکوژن‌s

گروه، دوره، بلوک

۱۶, ۲, p

جرم اتمی استاندارد

15.9994 g·mol^−۱

آرایش الکترونی

1s² 2s² 2p⁴

الکترون به لایه

2, 6 (تصویر)

ویژگی‌های فیزیکی

حالت

گاز

چگالی

(0 °C, 101.325 kPa)
1.429 g/L

چگالی مایع در نقطه جوش

1.141 g·cm^−۳

نقطه ذوب

54.36 K, -218.79 °C, -361.82 °F

نقطه جوش

90.20 K, -182.95 °C, -297.31 °F

نقطه بحرانی

154.59 K, 5.043 MPa

گرمای هم‌جوشی

(O₂) 0.444 kJ·mol⁻¹

گرمای تبخیر

(O₂) 6.82 kJ·mol⁻¹

ظرفیت گرمایی

(O₂)
29.378 J·mol^−۱·K^−۱

فشار بخار

فشار (پاسکال)	۱	۱۰	۱۰۰	۱k	۱۰k	۱۰۰k
دما (کلوین)	 	 	 	61	73	90

ویژگی‌های اتمی

وضعیت اکسید شدن

2, 1, −1, −2
(neutral oxide)

الکترونگاتیوی

3.44 (مقیاس پاولینگ)

انرژی‌های یونش
(more)

نخستین: 1313.9 kJ·mol⁻¹

دومین: 3388.3 kJ·mol⁻¹

سومین: 5300.5 kJ·mol⁻¹

شعاع کووالانسی

66±2 pm

شعاع واندروالانسی

152 pm

متفرقه

ساختار کریستالی

cubic

مغناطیس

paramagnetic

رسانایی گرمایی

(300 K) 26.58x10^-3  W·m⁻¹·K⁻¹

سرعت صوت

(gas, 27 °C) 330 m/s

عدد کاس

7782-44-7

پایدارترین ایزوتوپ‌ها

مقاله اصلی ایزوتوپ‌های اکسیژن

ایزوتوپ	NA	نیم‌عمر	DM	DE (MeV)	DP
16O	99.76%	16O ایزوتوپ پایدار است که 8 نوترون دارد
17O	0.039%	17O ایزوتوپ پایدار است که 9 نوترون دارد
18O	0.201%	18O ایزوتوپ پایدار است که 10 نوترون دارد

• ن
• ب
• و

در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. خواهشمندیم در روشن‌شدن اعتبار منابع مورد اختلاف کمک کنید. بحث‌های مرتبط را می‌توانید در صفحهٔ بحث ببینید.

برای دیگر کاربردها، AO (ابهام‌زدایی) را ببینید.

عکسی از جوزف پریستلی کاشف اکسیژن

اکسیژن (به فارسی سره: ترشمایه)^{[نیازمند منبع]} و (به فارسی دری:اکسیجن) یکی از عناصر شیمیایی در جدول تناوبی است که نماد آن O و عدد اتمی آن ۸ است. یک عنصر زیستی بوده و همه جا چه در زمین و چه در کل جهان هستی یافت می‌شود. مولکول اکسیژن (O_۲)در زمین از نظر ترمودینامیکی ناپایدار است ولی توسط عمل فتوسنتز باکتری‌های بی هوازی و در مرحله بعدی توسط عمل نور ساخت گیاهان زمینی به وجود می‌آید.

محتویات

• ۱ ویژگی‌ها
• ۲ کاربردها
• ۳ پیشینه
• ۴ پیدایش
• ۵ ترکیبات
• ۶ ایزوتوپ‌ها
• ۷ هشدارها
• ۸ منابع

ویژگی‌ها

اکسیژن در دما و فشار استاندارد به صورت گاز است که حاوی دو اتم اکسیژن به فرمول شیمیایی O_۲ است. اکسیژن عنصر مهم هوا است و از طریق عمل فتوسنتز گیاهان تولید شده و برای تنفس حیوانات لازم است. واژه اکسیژن در دو واژه یونانی Oxus(ترش) و Gennan (زایش) ساخته شده است یعنی چیزی که از آن ترشی پدید می‌آید. در فارسی می‌توان برای آن واژه ترشمایه^{[نیازمند منبع]} را بکار برد. (برابرهای زبانهای دیگر برای واژه اکسیژن مثلآ آلمانی Sauerstoff و هلندی zuurstof هم دقیقآ همین معنی ترشمایه را می‌دهد). اکسیژن مایع و جامد رنگ آبی کمرنگ داشته و هر دو بسیار پارامغناطیس می‌باشند. اکسیژن مایع معمولاً با عمل تقطیر جزئی هوای مایع به دست می‌آید. درصد حجمی اکسیژن ۲۱٪ است

کاربردها

اکسیژن به عنوان اکساینده کاربرد بسیار زیادی داشته، و تنها فلوئور از آن الکترونگاتیوتر است. اکسیژن مایع به عنوان اکسید کننده در نیروی حرکتی موشکها استفاده می‌شود. از آنجا که اکسیژن برای تنفس ضروری است در پزشکی کاربرد دارد. گاهی اوقات کسانی که کوه نوردی می‌کنند یا در هواپیما پرواز می‌کنند، مخازن اکسیژن همراه دارند (به عنوان هوا). اکسیژن در جوشکاری و ساخت فولاد و همچنین متانول نیز کاربرد دارد.

اکسیژن به عنوان یک ماده آرامش بخش، سابقه کاربرد دارد که تا زمان حال نیز ادامه دارد و بارهای اکسیژن در مهمانی‌ها و بزم‌های امروزی وجود دارد. در سده ۱۹ اکسیژن معمولاً با اکسید نیترات ترکیب می‌شد که اثر تسکین دهنده دارد.

پیشینه

اکسیژن در سال ۱۷۷۱ از سوی داروساز سوئدی کارل ویلهلم شیله کشف شد، ولی این کشف خیلی سریع شناخته نشد و با اکتشاف مستقل جوزف پریستلی به طور گسترده تری شناخته شد، و از سوی آنتوان لورن لاووزیه در سال ۱۷۷۴ نام‌گذاری شد.

پیدایش

اکسیژن فراوان‌ترین عنصر در پوسته کره زمین است و برآوردهایی در این زمینه وجود دارد که مقدار آن را ۴۶٫۷٪ ذکر می‌کنند. اکسیژن ۸۷٪ اقیانوسها (به صورت آب ،H_۲O)و ۲۰٪ درصد جو زمین (به صورت اکسیژن مولکولی، O_۲، یا O_۳، ازن) را به خود اختصاص می‌دهد. ترکیبات اکسیژن بویژه اکسید فلزات و سیلیکات‌ها (SiO_۴^۴-‎) و کربناتها
(CO_۳^۲-‎)معمولاً در خاک و تخته سنگ‌ها یافت می‌شوند. آب یخ زده یک جسم سخت متداول بر روی سیارات دیگر و ستاره‌های دنباله دار می‌باشد. کلاهک‌های یخ کره مریخ از دی اکسید کربن منجمد تولید شده اند. ترکیبات اکسیژن در سراسر کهکشان یافت می‌شوند و طیف نور اکسیژن اغلب در ستارهها دیده می‌شود.

ترکیبات

الکترون به خاطر وجود الکترونگاتیویتی، اکسیژن تقریباً با تمام عناصر دیگر پیوند شیمیایی تشکیل می‌دهد(که این مطلب منشا تعریف اصلی اکسید شدن می‌باشد). تنها عناصری که تحت عمل اکسایش قرار نمی‌گیرند گازهای اصیل هستند. یکی از معروف‌ترین این اکسیدها اکسید هیدروژن یا آب است H_۲O. سایر اکسیدهای معروف دیگر ترکیبات کربن و اکسیژن هستند مانند دی اکسید کربن (CO_۲)، الکلها (R-OH)، آلدئیدها (R-CHO) و کربوکسیلیک اسیدها (R-COOH). رادیکالهای اکسیژن مانند کلراتها
(ClO_۳^-‎)، پرکلراتها (ClO_۴^-‎)، کروماتها (CrO_۴^۲-‎)، دی کروماتها (Cr_۲O_۷^۲-‎)، پرمنگناتها (MnO_۴^-‎)، و نیتراتها (NO_۳^-‎)، اکسایندههای قوی هستند. خیلی از فلزات مانند آهن با اتم اکسیژن پیوند برقرار می‌کنند اکسید آهن(Fe_۲O_۳).ازن (O_۳)، با عمل تخلیه برق ایستایی (الکترواستاتیکی) در حضور مولکول اکسیژن شکل می‌گیرد. ملوکول اکسیژن دوتائی (O_۲)_۲ نیز شناخته شده، که از جزء کمی از اکسیژن مایع را تشکیل می‌دهد. اپوکسیدها و اترها موادی هستند که در آن اتم اکسیژن قسمتی از یک حلقه سه اتمی هستند.

ایزوتوپ‌ها

اکسیژن طبیعی مخلوطی از سه ایزوتوپ پایدار هست: اکسیژن-16 (99.759 درصد)، اکسیژن-17 (0.037 درصد) و اکسیژن-18 (0.204 درصد).

اکسیژن ده ایزوتوپ پرتوزا نیز دارد. ایزوتوپ‌های پرتوزایی همه، نیمه عمری کمتر از سه دقیقه دارند. بیشترین نیمه عمر را اکسیژن-15 (124 ثانیه) دارد که در بررسی تنفس پستانداران استفاده می شود.

هشدارها

اکسیژن در فشارهای نسبی بالا می‌تواند سمی باشد.

قرارگرفتن طولانی در معرض اکسیژن خالص می‌تواند برای شش و سامانه عصبی سمی باشد. تأثیرات ریوی شامل آماس شش (ورم ریه) کاهش ظرفیت شش و آسیب به بافتهای ششی می‌باشد. تأثیرات بر سامانه عصبی شامل کاهش بینایی، تشنج و اغما می‌شود.

همچنین مشتقات خاصی از اکسیژن، مانند ازون (O_۳)، پروکسید هیدروژن و رادیکالهای هیدروکسیل و سواکسیدها بسیار سمی می‌باشند. بدن سازوکارهایی را برای مقابله با این گونه‌ها توسعه داده. برای نمونه، عامل طبیعی گلوتاتیون (glutathione) و بیلی روبین که فراورده بخش شدن طبیعی هموگلوبین است، می‌توانند به عنوان یک پاداکسید (ضد اکسید) عمل کنند. منابع تمرکزیافته اکسیژن باعث احتراق سریع شده و بنابراین، در کنار فراورده‌های سوختی خطر گسترش سریع آتش سوزی و انفجار وجود دارد.

آتشی که در مخازن اکسیژن آپولو ۱۳ رخ داد به این دلیل سریع گسترش پیدا کرد، که فشار جوی اکسیژن در حالت معمولی بود^{[نیازمند منبع]}، در حالی که هنگام عملیات پرتاب این فشار باید یک سوم فشار جوی معمولی باشد. (ببینید فشار نسبی را).

منابع

• آزمایشگاه ملی لوس آلاموس - اکسیژن
• [oxygen. (2009). Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica]

[نمایش]

• ن
• ب
• و

عناصر شیمیایی دو اتمی

[نهفتن]

• ن
• ب
• و

جدول تناوبی

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Uut

FL

Uup

Lv

Uus

Uuo

فلزات قلیایی	فلزات قلیایی خاکی	لانتانیدها	اکتینیدها	فلزات واسطه	فلزات ضعیف	شبه‌فلزات	نافلزات	هالوژن‌ها	گازهای نجیب

لایه ازون

لایهٔ اُزون^[۱] یا اُزون‌سپهر^[۲] لایه‌ای به ضخامت ۳۰۰ دابسون (۳ میلی‌متر) در لایهٔ استراتوسفر جو زمین است با غلظت بالایی از مولکول ازون (O_۳)، که در سال ۱۹۱۳ توسط دو فیزیک‌دان فرانسوی به نام‌های شارل فابری و هانری بویسون کشف شد.^[۳] این لایه با جذب ۹۹٫۹–۹۵ درصد پرتو فرابنفش خورشید، موجب ادامهٔ زندگی بر روی کرهٔ زمین می‌شود. لایه اُزون پرتوهای پرانرژی فرابنفش را جذب کرده و آن‌ها را به شکل پرتوهای فروسرخ در می‌آورند و به سطح زمین می‌فرستند.

در اوایل سال ۱۹۳۰، ترکیباتی به نام کلروفلوئوروکربنها (سی‌اف‌سی‌ها) در ایالات متحده آمریکا اختراع‌شد و در صنعت و خانه مورد استفاده قرار گرفت. این ترکیبات به استراتوسفر راه یافتند و عناصر کلر و برم موجود در آن‌ها طی واکنش‌های شیمیایی موجب تخریب تدریجی لایهٔ اُزون شدند. به ویژه، لایهٔ اُزون بر فراز قطب جنوب به شدت کاهش یافته‌است.

چرخهٔ ازون-اکسیژن بیان می‌کند که پرتوهای فرابنفش به مولکول اکسیژن برخورد کرده و پیوند میان مولکول‌های اکسیژن را می‌شکند. اتم‌های حاصل با مولکول اکسیژن دیگری واکنش داده و مولکول ازون را تشکیل می‌دهند. سطح ازون با تغییر فصل‌ها، وزش باد و تغییرات خورشید نیز تغییر می‌یابد. ۱۰ درصد مولکول‌های ازون هواکره در لایهٔ تروپوسفر قراردارند و بر خلاف ازون موجود در استراتوسفر، آلاینده به شمار می‌آیند و آسیب‌هایی به بافت‌های زیستی انسان و دیگر جانوران می‌رسانند.

محتویات

• ۱ منبع ازون
• ۲ ازون و پرتو فرابنفش
• ۳ کاهش ازون و حفاظت از آن
• ۴ اثرات لایهٔ ازون بر آب‌وهوا
• ۵ چرخهٔ ازون-اکسیژن
• ۶ ازون تروپوسفری
• ۷ جستارهای وابسته
• ۸ منابع
• ۹ پیوند به بیرون

منبع ازون

ازون با فرمول شیمیایی O_۳، یک مولکول نسبتاً ناپایدار است که از سه اتم اکسیژن با نماد شیمیایی O تشکیل شده‌است. لایهٔ اُزون از تجمع این مولکول‌ها پدید آمده‌است. اگرچه این لایه بخش کوچکی از هواکرهٔ زمین را در بر می‌گیرد، اما بسیار مهم است و سبب ادامهٔ زندگی بر روی زمین می‌شود.^[۴] این مولکول از واکنش میان مولکول اکسیژن با فرمول شیمیایی O_۲ و نور خورشید به وجود می‌آید. این مؤثرترین فرایندی است که در لایهٔ استراتوسفر در ارتفاع ۵۰–۱۵ کیلومتری بالاتر از سطح زمین رخ می‌دهد.^[۵]

لایهٔ اُزون یا اوزونوسفر، منطقه‌ای از لایهٔ استراتوسفر در هواکره است که غلظت نسبتاً بالایی از آن، در ارتفاع ۴۸–۱۹ کیلومتری (۳۰–۱۲ مایلی) بالاتر از سطح زمین واقع شده‌است.^[۶] حدود ۹۰٪ ازون میان ۱۷–۱۰ کیلومتر (۱۰–۶ مایل) بالاتر از سطح زمین قرارگرفته و تا ۵۰ کیلومتر (۳۰ مایل) گسترش می‌یابد. مولکول‌های ازونی که در این بخش از هواکره قراردارند، لایهٔ اُزون را تشکیل می‌دهند. بقیهٔ مولکول‌های ازون نیز در لایهٔ تروپوسفر از هواکره قراردارند.^[۷]

واحد اندازه‌گیری غلظت ازون، دابسون است.^[۸] یک واحد دابسون برابر با تعداد مولکول‌های موردنیاز برای ایجاد یک لایهٔ اُزون خالص به ضخامت ۰٫۰۱ میلی‌متر در دمای صفر درجهٔ سلسیوس و با فشار یک اتمسفر است. ضخامت متوسط لایهٔ اُزون حدود ۳۰۰ دابسون است و ۳ میلی‌متر (۸٫۱ اینچ) ضخامت دارد.^[۹][۱۰]

ازون و پرتو فرابنفش

پرتوی فرابنفش تولید شده توسط تابش خورشید در صورت رسیدن به سطح زمین می‌تواند موجب سرطان پوست، آب‌مروارید چشم، آسیب‌رساندن به سیستم ایمنی بدن و تأثیر منفی بر رشد گیاهان شود.^[۱۱] طول موج فرابنفش ۴۰۰–۲۸۰ نانومتر (یک میلیاردم متر) است.^[۱۲] مولکول‌های ازون و اکسیژن که در استراتوسفر قراردارند، پرتوهای فرابنفش خورشید را جذب می‌کنند و مانند یک سپر مانع از ورود این پرتوها به سطح زمین می‌شوند. ازون و اکسیژن می‌تواند ۹۹٫۹–۹۵٪ پرتوهای فرابنفش به ویژه فرابنفش نوع C و B که پرانرژی‌ترین پرتوهای فرابنفش هستند و موجب آسیب زیست‌شناسی می‌شوند را جذب‌کند. نقش نگهبانی ازون به قدری حیاتی است که دانشمندان می‌گویند زندگی بر روی زمین بدون لایهٔ اُزون امکان‌پذیر نبود.^[۱۳]

هنگامی که پرتو فرابنفش به مولکول اکسیژن (O_۲) برخورد می‌کند، پیوند میان اتم‌های آن می‌شکند و اتم‌ها آزاد می‌شوند. سپس اتم اکسیژن با مولکول اکسیژن ترکیب‌شود، ازون (O_۳) تشکیل می‌شود. سپس که مولکول ازون با اتم اکسیژن واکنش‌دهد، دو مولکول اکسیژن تشکیل می‌شود. هم‌چنین با واکنش‌های شیمیایی که مولکول‌های هیدروژن، نیتروژن، کلر و اتم‌های برم در آن درگیراند، هواکره تعادل طبیعی میان تشکیل و تخریب ازون را حفظ می‌کند.^[۱۴] لایهٔ اُزون پرتو فرابنفش را به پرتو فروسرخ تبدیل می‌کند و به سطح زمین می‌فرستد. واکنش طبیعی تبدیل فرابنفش به فروسرخ توسط لایهٔ اُزون به شکل زیر است:^[۱۵]

O_۳ + UV → O_۲ + O

اکسیژن اتمی + اکسیژن مولکولی → فرابنفش + ازون

O_۲ + O → O_۳ + IR

فروسرخ + ازون → اکسیژن اتمی + اکسیژن مولکولی

کاهش ازون و حفاظت از آن

کلروفلوئوروکربن‌ها (سی‌اف‌سی‌ها) باعث کاهش مولکول‌های ازون در استراتوسفر زمین شده‌اند. این ترکیب در اوایل سال ۱۹۳۰ توسط ایالات متحده آمریکا اختراع‌شد و در برنامه‌های صنعتی، تجاری و خانگی مورد استفاده قرارگرفت و به زودی به سراسر جهان نیز راه‌یافت. این ترکیبات، پایدار و غیرقابل سوختن هستند و با ترکیبات شیمیایی دیگر واکنش نمی‌دهند و ارزان‌قیمت هستند. این ویژگی‌های مطلوب ایمنی‌بخش، موجب شد که این ترکیبات در بسیاری از وسایل کاربردی و سردکننده‌ها در واحدهای تجاری و خانگی مورد استفاده قراربگیرد و به تدریج، متقاضیان محصولات آن روز به روز افزایش‌یافت.^{[۱۶][۱۷][۱۸]} این ترکیبات می‌توانند به وسیلهٔ باد به استراتوسفر زمین راه‌یابند. از آن‌جا که این ترکیبات دارای کلر و برم هستند، می‌توانند به لایهٔ نگهبان ازون آسیب‌بزنند.^[۱۸]

در اوایل سال ۱۹۷۰، پژوهشگران شروع به بررسی اثر مواد شیمیایی مختلف بر روی لایهٔ اُزون کردند؛ به ویژه سی‌اف‌سی‌ها که دارای کلر هستند. اگر کلر از استخرهای شنا، گیاهان صنعتی، نمک دریا و آتشفشان‌ها به استراتوسفر برسد، به آسانی با باران موجود در تروپوسفر ترکیب می‌شود. اما کلرهایی که در سی‌اف‌سی‌ها وجود دارند، به علت پایداری بسیار این ترکیبات، در آب باران حل نمی‌شوند و با گذشت زمان به سوی استراتوسفر حرکت می‌کنند و هیچ فرایند طبیعی نمی‌تواند مانع از این امر بشود.^[۱۸] این ترکیبات معمولاً از هوا سنگین‌تر هستند، اما در فرایندی که حدود ۲ تا ۵ سال به طول می‌انجامد، به سمت بالا حرکت می‌کنند.^[۱۹]

با تشکیل کلر مونوکسید، کلر موجود در آن موجب تخریب لایهٔ اُزون می‌شود. هر مولکول کلر می‌تواند ۱۰۰٬۰۰۰ مولکول ازون را از بین ببرد.^[۲۰] معادلهٔ شیمیایی آن به صورت زیر است:^[۲۱]

Cl + O_۳ → ClO + O _۲

اکسیژن + کلر مونواکسید → ازون + کلر

ClO + O → Cl + O _۲

اکسیژن + کلر → اکسیژن اتمی + کلر مونواکسید

با رسیدن سی‌اف‌سی به استراتوسفر، کلر موجود در این ترکیب می‌تواند با ازون هواکره واکنش دهد و ترکیبی به نام کلر مونواکسید به وجود آورد. دو اتم دیگر ازون نیز به مولکول اکسیژن تبدیل می‌شوند. کلر مونواکسید ایجادشده، می‌تواند با اتم اکسیژن واکنش‌دهد و یک اتم کلر و یک مولکول اکسیژن به وجود آورد. این کار بارها صورت می‌گیرد و موجب تخریب لایهٔ اُزون می‌شود.^[۲۱]

در سال ۱۹۸۷، سازمان ملل متحد توافق‌نامه‌ای جهانی برای متوقف‌کردن تولید، فروش و پخش سی‌اف‌سی‌ها تهیه‌کرد. این توافق‌نامه به توافق‌نامهٔ مونترآل یا پروتکل مونترآل معروف است.^[۲۰] اتحادیهٔ اروپا برای حفاظت از لایهٔ ازون گامی فراتر از الزامات توافق‌نامهٔ مونترآل نهادند.^[۲۲] بر اساس این توافق‌نامه، تولید سی‌اف‌سی‌ها متوقف‌شد و ترکیبات تازه‌ای به نام هیدروکلروفلوئوروکربن‌ها (اچ‌سی‌اف‌سی‌ها) به وجود آمدند و استفاده از آن‌ها به سطح خاصی محدود شد.^[۲۳] یکی از تفاوت‌هایی که این ترکیبات با سی‌اف‌سی‌ها دارند، این است که در این ترکیبات هیدروژن جایگزین کلر و فلوئور شده‌است. آشناترین اچ‌سی‌اف‌سی، 22-HCFC است که برای تهویهٔ هوا در بسیاری از خانه‌ها استفاده می‌شود. اتم هیدروژن با حمله به هیدروکسیل (OH)، مولکولی می‌سازد و این‌گونه بخش بزرگی از اچ‌سی‌اف‌سی‌ها پیش از رسیدن به استراتوسفر نابود می‌شوند. اما تعدادی از مولکول‌ها به استراتوسفر می‌رسند که موجب تخریب بسیار کمتر لایهٔ اُزون نسبت به سی‌اف‌سی‌ها می‌شوند.^[۲۴]

هالوکربنها نیز از دیگر مواد تخریب‌کنندهٔ ازون استراتوسفری هستند و با انتشار کلر و برم لایهٔ اُزون را تخریب می‌کنند. هم‌چنین، برخی از مواد تخریب‌کنندهٔ لایهٔ اُزون در وسایل نقلیهٔ هوایی، یخچال و فریزر، حلالها، افشانه‌ها و کپسول‌های آتش‌نشانی وجود دارند.^[۲۵]

لایهٔ ازون سالانه کوچک‌تر از پیش می‌شود. به طوری که آمار ناسا در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۷ نشان‌داد که حفره اُزون به اوج خود رسیده‌است و می‌تواند ۹٫۷ میلیون مایل مربع (یعنی به قاره‌ای به اندازهٔ آمریکای شمالی) را پوشش‌دهد.^[۲۶] سوراخ لایهٔ اُزون در قطب جنوب به حد اعلای خود رسیده‌است.^[۲۷] دلیل این پدیده نیز ورود کلرهای موجود در مواد شیمیایی ساخته‌شده توسط انسان‌ها به استراتوسفر است.^[۲۸] محدودیت‌های سخت‌گیرانه برای تولید سی‌اف‌سی‌ها باعث شده‌است که سازمان جهانی هواشناسی به این نتیجه برسد که حفرهٔ ازون تا سال ۲۰۴۵ بهبود خواهد یافت.^[۲۹] اما ناسا می‌گوید که دو سوم لایهٔ اُزون تا سال ۲۰۶۵ نه تنها بر فراز قطب جنوب، بلکه در همه جای زمین نابود خواهدشد.^[۳۰]

در سپتامبر ۲۰۱۴ (شهریور ۱۳۹۳) برای نخستین بار طی سی و پنج سال گذشته، پژوهشگران تأیید کردند که لایه اوزون، که در برخی نقاط کره زمین به طرز خطرناکی کاهش یافته بود، نشانه‌هایی از بهبود و ترمیم نشان می‌دهد. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ میلادی، سطح اوزون در بخش‌هایی از جهان ۴ درصد رشد کرده است. به گفته پژوهشگران، دلیل آغاز روند ترمیم لایه اوزون این است که از اواخر دهه ۱۹۸۰، استفاده از بعضی مواد شیمیایی آسیب زننده به لایه اوزون به تدریج در تمام جهان حذف شده است. این گازها عمدتاً در یخچال و انواع اسپری کاربرد داشت.^[۳۱]

اثرات لایهٔ ازون بر آب‌وهوا

گرمایش زمین افزایش نظام‌مند گرمای زمین است که عمدتاً ناشی از گازهای گلخانه‌ای است.^[۳۲] ازون یک گاز گلخانه‌ای است و در آب‌وهوای کرهٔ زمین نقش دارد. افزایش گازهای گلخانه‌ای مانند کربن دی‌اکسید ممکن‌است بر چگونگی بهبود لایهٔ ازون در سال‌های آینده اثر بگذارد.^[۳۳] موادی که غلظت ازون را کاهش می‌دهند، گازهای گلخانه‌ای هستند. از آن‌جا که اچ‌سی‌اف‌سی‌ها نیز گازهای گلخانه‌ای هستند، می‌توانند میزان مواد کاهش‌دهندهٔ ازون را افزایش‌دهند.^[۳۴]

در حالی که بسیاری از جهان گرم شده‌است، بخش‌هایی از نیم‌کرهٔ جنوبی سرسختانه سرد مانده‌اند و دلیل آن شکاف لایهٔ ازون در آن بخش‌ها است.^[۳۵] زیرا ازون یک گاز گلخانه‌ای است.^[۳۶] پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد که تلاش‌های انجام‌شده توسط دانشمندان و طرفداران محیط زیست برای پوشش بیشتر ازون می‌تواند موجب گرم‌شدن سراسر نیم‌کرهٔ جنوبی بشود.^[۳۵] گرمایش زمین در درجهٔ نخست از وجود مقدار زیادی کربن در اتمسفر است که در هنگام استفاده از زغال سنگ، گاز، نفت و سوخت برای تولید برق و حرکت‌کردن خودروها ایجاد می‌شوند، به‌وجود می‌آید. این گازها مانند یک روکش سراسر سیاره پراکنده می‌شوند و گرمای خورشید را می‌گیرند. سی‌اف‌سی‌ها نیز که دارای کربن هستند، موجب کاهش ازون می‌شوند؛ بنابراین، کاهش ازون و گرمایش زمین به یک‌دیگر مرتبط هستند.^[۳۷]

سی‌اف‌سی‌ها ممکن است تا مدت زمان طولانی در هواکره باقی بمانند و گرمایش زمین را تحت تأثیر قرار دهند. بنا به گزارش آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا، ازون تا سال ۲۰۵۰ به سطح معمولی و طبیعی خود باز خواهد گشت. در حالی که این گزارش خوبی است، اما بر میزان گرمایش زمین خواهد افزود. ازون به این خاطر که یک گاز گلخانه‌ای است، می‌تواند در به‌دام انداختن گرما در استراتوسفر کمک‌کند و درجهٔ گرمای زمین را تحت تأثیر قرار دهد. کاهش ازون به سرمایش زمین کمک می‌کند و آب‌وهوا را به میزان قابل‌توجهی تغییر می‌دهد.^[۳۳]

چرخهٔ ازون-اکسیژن

چرخهٔ ازون-اکسیژن

در استراتوسفر، مولکول ازون عمدتاً توسط پرتوی فرابنفش ایجاد می‌شود. هنگامی که پرتوی فرابنفش با انرژی بالا به مولکول اکسیژن (O_۲) حمله‌ور می‌شود، پیوند میان اتم‌های اکسیژن می‌شکند و مولکول آن به دو اتم اکسیژن تبدیل می‌شود. اتم ناپایدار اکسیژن آزادشده و با یک مولکول اکسیژن دیگر واکنش می‌دهد و مولکول ازون (O_۳) را به وجود می‌آورد.^[۳۸] از آن‌جا که اتم آزاد اکسیژن بسیار ناپایدار است، به راحتی می‌تواند با نیتروژن، هیدروژن، کلر و برم که از زمین و منابع اقیانوسی آزاد می‌شوند، واکنش‌دهد. این موضوع تعادل میان ازون و پرتو فرابنفش را به هم می‌زند. دانشمندان دریافته‌اند که سطح ازون با تغییر فصل‌ها، ورزش باد و تغییرات خورشید نیز تغییر می‌یابد. علاوه بر این، اگر آتشفشانها فوران‌کنند، موادی را به استراتوسفر می‌فرستند که می‌توانند سرعت تخریب لایهٔ اُزون را افزایش‌دهند.^[۳۹]

ازون تروپوسفری

ازون تروپوسفری مولکول‌های ازون موجود در تروپوسفر هستند که بر خلاف ازون استراتوسفری، آلاینده هستند. دو منبع طبیعی عمدهٔ آن شامل:

• هیدروکربنهایی که از گیاهان و خاک منتشر می‌شوند.
• مولکول‌های ازون استراتوسفری که به تروپوسفر می‌رسند.

اما هیچ‌کدام سلامتی انسان و محیط زیست را به خطر نمی‌اندازند.^[۴۰] ازون موجود در تروپوسفر آلاینده است و در واکنش‌هایی فوتوشیمیایی (واکنش با نور خورشید) و واکنش‌هایی پیچیده با نیتروژن اکسید (NO_x)، ترکیبات آلی فرار (VOC) و کربن مونوکسید (CO) تشکیل می‌شود. هنگامی که نیتریک اکسید (NO) توسط سوخت‌های سنگواره‌ای، دیگ‌های بخار، خودرو، کامیون و دیگر وسایل دارای سوخت منتشرشود، به سرعت به نیتروژن دی‌اکسید (NO_۲) تبدیل می‌شود. نیتروژن دی‌اکسید موجب تشکیل مه‌دود می‌شود؛ زیرا بیشتر، طیف فرابنفش نور خورشید را جذب می‌کند.^[۴۱]

مولکول‌های ازون موجود در تروپوسفر می‌توانند به راحتی با بافت‌های زیستی واکنش‌داده و آن‌ها را از بین ببرند. این مولکول‌ها موجب احساس سوزش در ششهای انسان می‌شوند. پژوهشگران دانش پزشکی دریافته‌اند که تنفس ازون بیش از چند ماه تا چند سال، یکی از عوامل برگشت‌ناپذیری است که به شش‌های پستانداران آسیب می‌رساند. مولکول‌های ازون به ویژه برای کودکان، سالمندان و بزرگسالانی خطرناک هستند که در فصل تابستان به طور منظم برای ورزش بیرون از خانه می‌روند.^[۴۲]

چگونه می‌توان همه چیز را به خاطر سپرد

امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند:

هر کس پی در پی دری را بزند و پافشاری کند، (در به رویش باز می‌شود) و داخل خواهد شد.

پیش شرط مرور آن است که از قبل مطالب را خوب یاد گرفته و آن‌ها را فهمیده باشیم در غیر این صورت، اساساً مطالعهٔ بعدی نقش مرور و تکرار را نخواهد داشت بلکه عملاً‌‌ همان یادگیری نخستین خواهد بود. مرور نیاز به تمرکز فراوان دارد. مرور بدون تمرکز مثل یک روخوانی بی‌فایده است. مرور هم مانند مطالعه، جزئی از مراحل یادگیری است و‌‌ همان شرایط لازم را دارد. بهترین ساعات شبانه روز را باید به مرور اختصاص دهیم. صبح‌ها و ساعات آخر شب بهترین زمان برای مرور است.

برای مرورهای اولیه، پس از مطالعه که هنوز یادگیری ما کامل و عمیق نیست باید وقت بیشتری صرف کرد. مرور در این مرحله بیشتر شامل باز خوانی کامل کتاب و حل تمرین‌های آن می‌شود، ولی باگذشت زمان، مرورهای بعدی کوتاه‌تر و راحت‌‌تر می‌شوند. بعد هنگامی‌که تسلط پیدا کردیم می‌توانیم یک کتاب را در یک یا دو ساعت دوره کنیم.

اگر حجم تکالیف و تمرینات یک درس زیاد باشد می‌توانید آن‌ها را در مرور‌های مختلف تقسیم کنید و در هر نوبت بخشی از آن‌ها را انجام دهید. می‌توانیم امتحانات مدرسه را به فرصتی برای مرور هر درس تبدیل کنیم در این صورت تعداد مرور‌های ما به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.

برای نظم دادن به مرور، می‌توانید از یک سر رسید استفاده و تاریخ مرور هر موضوع را در آن وارد کنید تا تکالیف مرور خود را برای هفته‌های آتی مشخص کنید. هر اندازه برنامه‌های مرور یک درس، منظم‌تر باشد، مفید‌تر واقع می‌شود. ولی این کافی نیست، برای رسیدن به موعد مرور لازم نیست صبر کنید هرموقع احساس نیاز کردید، دوره کردن را شروع کنید.

برای مرور صحیح بهتر است مراحل و شیوه درست آن را رعایت کنیم

الف) مرور می‌تواند به ۳ شکل زیر صورت پذیرد:

۱- مرور از روی جزوه و کتاب: در این نوع مرور، داوطلب، مطلب را از منبع اولیه مجددا مرور می‌کند. یقینا حتی اگر فقط مطالب مهم و قسمت‌هایی که علامت زده شده نیز مطالعه شوند، باز هم مرور از روی جزوه زمان زیادی را صرف خواهد کرد.

۲- مرور با تست: شما می‌توانید با زدن تست، ضمن حفظ آمادگی مطالب مورد مطالعه، آن را مرور کنید؛ اما مرور با تست نمی‌تواند جامعیت مطلب را تضمین کند. یعنی ممکن است بخشی از مطلب یا نکاتی وجود داشته باشند که در مجموعه تست مورد سوال قرار نگیرد.

۳- مرور از روی الگوی یادآوری (خلاصه‌نویسی): این نوع مرور، کامل‌ترین و مطمئن‌ترین و نیز سریع‌ترین شکل مرور است. در این نوع مرور، شما باید الگوی یادآوری فصل مورد نظر را در ذهن خود رسم کنید و سعی کنید تمامی قسمت‌ها را یادآوری کنید و اگر نتوانستید بخشی از الگو را یادآوری کنید، باید ابتدا کمی به ذهنتان فشار بیاورید تا گرسنه شود و آنگاه می‌توانید از روی منبع اصلی (جزوه و کتاب) آن را کامل کنید. این کار باعث می‌شود تا شما تمامی مطالب را مرور کنید و مطلبی از قلم نیفتد. البته بعد از مرور الگو، می‌توانید تعدادی تست (به تناسب زمان و مبحث) نیز بزنید.

ب) مراحل صحیح مرور مطالب درسی:

اما اینکه با چه فاصله زمانی، مطالب را مطالعه و مرور می‌کنیم نیز اهمیت بسیار زیادی دارد.

طبق تحقیقات صورت گرفته، مطالب باید یک روز بعد از رسم الگوی یادآوری فصل مجددا مرور شوند. تا یک هفته بعد مطالب در حافظه ما وجود دارد، اما یک هفته بعد باید مجددا الگو را به روش گفته شده مرور کرد. سومین مرور یک ماه بعد است و اگر مطالب ۴ ماه بعد مرور شوند، بیشتر جزییات در حافظه ما باقی خواهند ماند.

شما می‌توانید برای تنظیم دقیق این فواصل زمانی از یک تقویم استفاده کنید. به این ترتیب که بعد از رسم الگوی یادآوری، در فواصل یک روز، یک هفته، یک ماه و ۴ ماه، نام الگویی را که باید مرور کنیم، یادداشت نماییم تا در روز مرور آن را به طور کامل انجام دهیم. در ستون بعدی، تکنیک‌های افزایش دقت در جلسه امتحان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

تکنیک‌های مرور مطالب درسی

مکمل مطالعه دقیق هنر انتقال دادن مطالب خوانده شده به حافظه بلندمدت است. اساسی‌ترین راه در این زمینه نیز مرور است.

مرور مطالب درسی چیست؟

فرض کنید که فردی، مطلبی را به طور دقیق مطالعه کرده است.

سوال: آیا کار تمام شده است؟

جواب: قطعاً خیر! چرا؟

به این دلیل که جایگاه درک مطلب بعد از خواندن دقیق، بستری متزلزل و غیرقابل اعتماد است.

این جایگاه در بهترین شرایط، تنها قابلیت نگهداری مطالب خوانده شده، حفظ شده و درک شده را تا ۲ روز دارد و پس از آن با یک افت سریع و تصاعدی، حذف مطالب آغاز می‌شود.

این جایگاه «حافظه کوتاه مدت» نام دارد؛ حافظه‌ای مهم، اما موقت که در مطالعه باید به عنوان یک واسطه به آن نگریسته شود. واسطه‌ای که وظیفه انتقال داده‌های ورودی از طریق مطالعه را به حافظه بلندمدت، به عهده دارد.

پس:مکمل مطالعه دقیق، هنر انتقال دادن مطالب خوانده شده به حافظه بلندمدت است. اساسی‌ترین راه در این زمینه نیز مرور است.  

درست است که با خواندن دقیق و یادگیری اصولی و درک عمیق، ۹۰ درصد از راه مطالعه را می‌پیماییم؛ اما باید حواسمان باشد اگر ۱۰ درصد باقی مانده مسیر تا مقصد نهایی را ادامه ندهیم، عملاً به هدف نرسیده‌ایم و کل تلاش انجام شده، بیهوده و بی نتیجه می‌شود. به بیان ساده، بیشتر آنچه را که در زمان مطالعه به دست آورده‌ایم، به راحتی بر باد می‌رود.

مرور هدفمند و سازمان دهی شده اساسی‌ترین عامل حفظ مطالب خوانده شده است و اطلاعات مهم حافظه کوتاه مدت را که هنگام مطالعه به دست آمده، به حافظه بلندمدت منتقل می‌نماید. همچنین زمان پایداری مطالب خوانده شده را در حافظه افزایش می‌دهد و قشر خاکستری مغز (کورتکس) را فعال می‌کند.

مرور در کدام مرحله مطالعه صورت می‌گیرد؟

مرور کردن یکی از مرحله‌های مهم بعد از مطالعه است؛ یعنی – بر اساس یک زمان بندی دقیق که بعداً اشاره خواهیم کرد پس از اینکه خواندن، یادگیری و درک کامل صورت گرفت، مرور شروع می‌شود.

مرور، عامل یادگیری نیست، ولی یادآوری را تضمین می‌کند
 

 

چه چیزی را باید مرور کرد؟

اساساً در مرور، از یادداشت برداری‌هایی که هنگام مطالعه تهیه کرده‌ایم، استفاده می‌شود. البته می‌توان از روی منابع اصلی (کتاب، جزوه و…) هم مرور کرد که این کار نیز مفید است؛ اما مرور هر قدر صحیح‌تر و دقیق‌تر انجام شود، تأثیر آن قدرتمند‌تر و عمیق‌تر خواهد بود.

جایگاه مرور در فهم مطالب چیست؟

فهم، شامل دو سطح و مرحله است که پس از هم به صورت مرتب صورت می‌گیرد. سطح اول فهم، ورود و پایداری اطلاعات خوانده شده در حافظه بلندمدت است که هدف از آن، دسترسی ارادی به اطلاعات خوانده شده در هر زمان است؛ مثلاً در زمان برگزاری امتحان یا مباحثه یا تدریس، ما نیاز به فراخوانی کامل اطلاعاتی داریم که قبلاً مطالعه کرده‌ایم.

فهم سطح اول، پیش نیاز فهم اصلی یعنی فهم سطح دوم است. هدف فهم سطح دوم، خلق است؛ یعنی اینکه بتوانیم از اطلاعات موجود در حافظه بلندمدت استفاده کرده و مطلب و مفهوم یا نظریه و فکر جدیدی را خلق کنیم.

حال به وظیفه مرور دقت کنید. مرور، وظیفه اجرای فهم سطح اول را بر عهده دارد؛ یعنی پایداری اطلاعات در حافظه بلندمدت.

از آنجایی که فهم سطح دوم بدون فهم سطح اول میسر نمی‌شود، مرور و جایگاه مرور در فهم مطلب، کاملاً روشن و مشخص می‌شود.

مرور چگونه انجام می‌شود؟

مهم‌ترین عامل در چگونگی مرور دروس، رعایت زمان‌بندی آن است. برای مثال، گیاهی تزیینی را تصور کنید که در گلدان زیبایی قرار دارد. آیا با یک آبیاری، ریشه‌های این گیاه می‌تواند برای همیشه از مخزن گلدان خود تغذیه کند؟

مطمئناً خیر؛ بلکه باید مثلاً هر ۳روز یک بار به این گیاه آب داده شود؛ زیرا با هر بار آبیاری، نفوذ آب درخاک تا ۳ روز می‌تواند جوابگوی گیاه باشد و اگر آبیاری مرتب صورت نگیرد، شاهد پژمردگی روز به روز آن گیاه زیبا خواهیم بود.

ذهن انسان هم نیاز به آبیاری منظم و مستمر دارد و با یک بار مطالعه، تا زمان بسیار اندکی ذهن می‌تواند از اطلاعات ورودی استفاده کند. اگر این اطلاعات ورودی را‌‌ رها کنیم، پژمردگی ذهن و فراموشی مطالب، تنها نتیجه ممکن خواهد بود.

پس از گذشت ۲۴ ساعت از زمان مطالعه، ۷۰ درصد از محتوای خوانده شده فراموش می‌شود. این نقطه به قله فراموشی معروف است. پس حتماً باید مطالب خوانده شده را یک روز بعد از مطالعه، دوباره مرور کرد تا پایداری مطالب حفظ شود.

به جدول زیر دقت کنید:

نوع مرور	شماره مرور	زمان مرور	مدت پایداری اطلاعات
الزامی	۱	یک روز پس از مطالعه	۱۰ روز
	۲	۱۰ روز پس از مرور اول	۱ ماه
	۳	۱ ماه بعد از مرور دوم	۴ ماه
	۴	۴ ماه بعد از مرور سوم	۱ سال
اختیاری	۵	۱ سال بعد از مرور چهارم	۲ سال
	۶	۲ سال بعد از مرور پنجم	۵ سال
	۷	۵ سال بعد از مرور ششم	۱۰ سال
	۸	۱۰ سال بعد از مرور هفتم	۲۰ سال
	۹	۲۰ سال بعد از مرور هشتم	۸۰ سال

در بخش مرور الزامی، چهار مرور منظم زمان‌بندی شده خواهیم داشت. مرور اول که یک روز پس از مطالعه خواهد بود، باعث می‌شود قشر خاکستری مغز فعال شود و محتوای مطالعه شده تا ۱۰ روز در حافظه دوام یابد. پس مرور دوم، ۱۰ روز بعد از مرور اول خواهد بود تا مطالب خوانده شده، به مدت یک ماه دیگر پایداری خود را حفظ نماید.

مرور سوم، یک ماه پس از مرور دوم و مرور چهارم، چهار ماه پس از مرور سوم خواهد بود. مرور چهارم باعث می‌شود یادآوری تمامی اطلاعات تا یک سال بعد از آن به راحتی انجام شود.

بخش مرور اختیاری، برای افرادی است که تمایل به استمرار طولانی مدت و پایداری همیشگی اطلاعات در حافظه بلندمدت خود را دارند.

تکنیک انباشتی تکراری

هرگاه قصد کردید مطالعه درس جدیدی را شروع کنید، حتماً در ابتدا دروس گذشته را سریع مرور کنید. طبق تکنیک انباشتی تکراری، مطالعه دروس باید مانند غذاخوردن به صورت لقمه لقمه باشد تا حافظه انسان، لحظه به لحظه در وظیفه خود موفق‌تر و دقیق عمل کند.

البته زمان مرور دروس گذشته، همواره بسیار کوتاه است و از ۱۰ دقیقه تجاوز نمی‌کند. مرور باید سریع، دقیق و با هدف تداعی مطالب مطالعه شده گذشته انجام شود. این یک تکنیک عملی برای تداوم مرور است.

به طور کلی می توان فواید مرور را در موارد زیر خلاصه کرد:

۱- ‌نگهداری مطالب: به کار نبردن مطالب آموخته شده و تکرار نکردن آن‌ها، به‌طور قابل ملاحظه‌ای میزان حضور ذهن و یاد‌آوری را کاهش می‌دهــد. خواندن مطالب، دشوار نیست اما نگهداری آن‌ها به مدت طولانی تا پای کنکور دشوار است. باید بدانیم چگونه مطالب را در ذهن خود نگه داریم و فراموش نکنیم. مرور روشی است که به این نیاز پاسخ می‌دهد. مرور کردن بهترین راه مقابله با فراموشی است .

این مهم است که بدانیم چگونه، چه موقع و تا چه اندازه مرور کنیم. مرور جزء ضروری برنامه‌ی درسی هر داوطلب است که در ماه‌های نزدیک به کنکور، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در این اوقات باید بخش مهمی از برنامه‌ی هفتگی را به آن اختصاص داد.

۲- فهم مطالب: مرور تنها برای حفظ کردن و نگهداری مطالب نیست، بلکه در فهمیدن آن‌ها نیز بسیار مؤثر است. برای یادگیری خیلی از مطالب باید آن‌ها را چند بار تکرار کنیم تا بفهمیم، و به خاطر بسپاریم. اگر فکر می‌کنید که می‌توانید تنها با یک بار خواندن همه چیز را یاد بگیرید، اشتباه می‌کنید. حتی باهوش‌ترین افراد هم برای فهم یک موضوع نیاز به تکرار آن دارند.

۳- تسلط و سرعت: مرور یعنی تکرار، اما نه یک تکرار ساده و معمولی . تسلط به دروس تنها با مرور و تمرین به دست می‌آید. در جلسه‌ی کنکور برای پاسخگویی به تست‌های هر درس وقت محدود داریم. آنجا جای فکر کردن و زیر و رو کردن حافظه برای پیدا کردن مطلب و فرمول نیست. فرصت داده شده به کنکور فقط برای عمل کردن و محاسبه کردن است.

۴- یادآوری: مــرور، آمـوخته‌هـای قبلی را مرتب می‌کند، اطلاعات حافظه را مانند فایل‌های کامپیوتری منظم می‌کند و حضور ذهن و دسترسی به آن فایل‌ها را آسان‌تر می‌سازد.

اعلام زنگ خطر برای دانش‌آموزان

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعتیاد به فضای مجازی در جهان کنونی یکی از معضلات بزرگ در راستای فروپاشی نظام خانواده به شمار می‌رود و بلای خانمان‌سوزی است که موجب تحلیل قوای فکری و جسمی و عامل بسیاری از عقب ماندگی‌های تحصیلی در بین دانش‌آموزان است.

امروزه وابستگی به شبکه‌های اجتماعی در نوجوانان و جوانان یکی از بزرگترین نگرانی‌های جوامع است، اعتیاد به شبکه‌های تلگرام، اینستاگرام، وایبر و ... برای ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی بوده و تعادل، رشد و توسعه جامعه را بر هم زده و منابع بسیار انسانی، اجتماعی و اقتصادی را به هدر می‌دهد.

آسیب‌های فضای مجازی گاه خطرناک‌تر از اعتیاد
علی ناظری روانپزشک تصریح کرد: اگر هر انسانی در طول روز همچنان بخواهد از شبکه‌های اجتماعی استفاده کند و به حالتی وقت زیادی را صرف آن کند، چنانچه از کار و زندگی عقب بماند و کلافه و بی‌قرار شود، سراغ این شبکه‌ها می‌رود و به آن عادت می‌کند که نوعی اعتیاد را در خود به وجود می‌آورد و نوجوانان برای مبتلا شدن به این حالت، استعداد و یا زمینه بیشتری در این مورد دارند و این وابستگی می‌تواند در اشکال خفیف‌تر مضراتی را نیز به دنبال داشته باشد و طبیعتاً ممکن است وقت نوجوان را برای پرداختن به کارهای مهم‌تر زندگی بگیرد و آسیب اولیه محسوب می‌شود.

کمبود خواب تمرکزتان را پایین می‌آورد
روانپزشک هیئت علمی دانشگاه بهزیستی و توانبخشی اظهار داشت: آسیب دوم این است که شبکه اجتماعی ممکن است غذا خوردن و خواب و بیداری را از نوجوان بگیرد و تحت تأثیر خودش قرار دهد، همچنین شبکه‌هایی هم هستند که ساعت‌های خاصی را دارند و بی‌خوابی را فراهم می‌کنند که هزینه کمی برای استفاده نوجوانان به دنبال دارد و آن‌ها را تشویق به این کار می‌کنند و معمولاً شب‌ها و نیمه شب‌ها بی‌خوابی را از جوانان و نوجوانان می‌گیرد که تا پاسی از شب بیدار باشند و استفاده کنند و یا برای گریز از اعتقادها و سرزنش‌های خانواده ممکن است ساعت‌هایی را انتخاب کنند که معمولاً سایر افراد خواب باشند و یا در خانه حضور نداشته باشند و این‌ها همه مضراتی را به دنبال دارد که طبیعتاً نوجوان را بیدار نگه می‌دارد و او باید ساعت خود را تنظیم کند تا به مدرسه یا دانشگاه برود.

وی عنوان کرد: وقتی نوجوان به طور مکرر از این شبکه‌ها استفاده‌های طولانی می‌کند، در حقیقت سلامت جسمی خودش را به خطر می‌اندازد و این خطراتی همچون آسیب رساندن به چشم و ستون مهره‌ها را به دنبال دارد.

گسترش خشونت؛ تهدید عرصه‌های عمومی
وی ادامه داد: از هدف‌هایی که در بین جوانان و نوجوانان موج می‌زند، سرگرمی است که این شبکه‌ها ایجاد کرده‌اند یعنی به نوعی جوانان را اشباع می‌کنند، که در حال حاضر در بین نوجوانان وجود مسئله‌ای چون جنس مخالف در این شبکه‌‌هاست که هیچ گونه اثری برایشان ندارد و همین باعث می‌شود که از اینترنت بیشتر استفاده کنند و به نوعی باعث ایجاد خشونت در رفتارهای نوجوانان می شود.

اعلام زنگ خطر برای دانش‌آموزان
رهبری با اشاره به این که بیشتر جوانان ایرانی گرایشی به جنس مخالف دارند و در همین راستا به این شبکه‌ها پناه می‌برند، گفت: بیشتر جوانان ما مخصوصاً دانش آموزان در دنیای مجازی تمایل دارند که با جنس مخالف رابطه داشته باشند یعنی به عزت نفس پایین، اعتماد به نفس پایین می‌رسند و بیشتر ارتباط با جنس مخالف را در دنیای مجازی قبول می‌کنند که این علت باعث می‌شود رشد اجتماعی شود و تعامل در بین جوان‌ها برقرار نشود.

بیماری نامرئی که همه را در بند خود می‌کشد!
این روانشناس ادامه داد: استفاده از اینترنت از نظر روانشناسی باعث افسردگی می‌شود، فرد انزوا اجتماعی پیدا می‌کند و باعث کم شدن ارتباط در بین خانواده‌ها می‌شود که یکسری اختلالات را هم به دنبال دارد، مثل اختلالات رفتاری، عقده‌های شخصیتی، ضعف خودکنترلی که نمی‌توانند خودشان را کنترل کنند و تک کنشی عمل می‌کنند و از همه مهم‌تر در بین جوانان بی‌توجهی و بی‌مهری به وجود می‌آید، یکی از مضراتی که در حال حاضر در بین دانش‌آموزان خصوصاً دبیرستانی‌ها به وجود می‌آید، عدم تمرکز در بین آن‌هاست که این امر از توجه کردن زیاد به این شبکه‌های مجازی به وجود آمده و بیش از حد جوانان از آن‌ها استفاده می‌کنند.

مشاور و روانشناس گفت: وقتی نوجوان قدرت تمرکز نداشته باشد، همین باعث می‌شود که دل به درس ندهد، کار نکند و اگر معلمی هم به آن‌ها درس می‌دهد بیشتر حواسشان در مطالبی هست که باید با آن مواجه شوند. حالا یا یک ساعت بعد یا یک ساعت قبل که باعث ناامیدی در کارها و یا درس می‌شود و این به طوری است که به شبکه‌های اجتماعی رو می‌آورند.

فرهنگ همچنان مرده است
رهبری با اشاره به فرهنگ صحیح درست استفاده کردن از این نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: متأسفانه در جامعه امروزی به جای این که هر نرم افزاری را پشت هم تولید کنند اول فرهنگ استفاده صحیح آن را آموزش دهند، بعد یک نرم‌افزار دیگر را تولید کنند که امروزه بیشتر با کاربرد غلط  نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی آشنا می‌شویم.

توصیه‌های مهمی که در این مورد می‌توانیم به آن اشاره کنیم، این است که اگر با ورود هر سیستم از فضای مجازی آموزش‌های خود را نسبت به آن بیشتر کنیم و کلاس‌های آموزشی و آشنایی بگذاریم، شاید بتوانیم قسمت اعظم تخریب شده را که هم اکنون به وجود آمده، جلویش را زودتر بگیریم، مانع از تخریب آن‌ها شویم و یا اگر برنامه‌های تفریحی و آموزشی را برای جوان‌ها و نوجوان‌ها بیشتر کنیم در جوان‌ها شوقی به وجود می‌آید و به مسائل تفریحی روی می‌آورند و این‌ها کارهایی است که همه ما در زندگی خودمان باید انجام دهیم.

آنچه باید بدانیم ولی نمی‌دانیم
مشاور و روانشناس در این باره عنوان کرد: راهکارهایی که بیشتر ذهن همه را به خود جذب می‌کند، اول آموزش است در زمانی که هر یک از افراد در مسائل روانشناسی بیمار می‌شوند در مرحله اول درمان است و افراد در این صورت است که به ما مراجعه می‌کنند و ما پیشگیری را اصولاً منطقی‌تر از درمان می‌دانیم و این مسئله طوری در ذهن ما جای داده شده و این سؤال مطرح است که اصلاً چرا این گونه شبکه‌ها به وجود می‌آید؟ و در همه جوان‌ها همه‌گیر شده است که دنیا را فرا انتزاعی می‌بینیم که در حال حاضر در جامعه بیشتر افراد با سن‌های بالا از این فضاها استفاده می‌کنند و باعث می‌شود یک‌سری تناقض و محدودیت در اکثر جوان‌ها و نوجوان‌ها و بزرگ‌ترها به وجود بیاید.

اولین راهکاری که ما پیشنهاد می‌کنیم آموزش است که هفته‌ای یک یا دو جلسه در همه مدارس باید وجود داشته باشد که تأثیرات به سزایی را به همراه دارد که در همه مدارس طرز استفاده از این نرم افزارها را آموزش دهند و دوم این که بچه‌ها را تربیت کنیم و شادی را در آن‌ها بیشتر کنیم، تحرک و فضای عاطفه را گسترش دهیم تا به سمت این گونه فضاها نروند.

فرهنگ سازی باید از خانواده شروع شود
وی خاطرنشان کرد: آموزش استفاده از این فضاهای اجتماعی را باید از خانه و خانواده شروع کنیم، خانواده‌ای که وقتی وارد خانه می‌شویم از پدر گرفته تا بچه‌های خانواده، همه و همه گوشی در دست دارند و به کار خودشان مشغول‌اند، خانه را باید محیطی آرام و عاطفی پرورش دهیم و تحرک را در این خانه زیاد کنیم. استفاده از ورزش، مکان‌های تفریحی در خانه ایجاد کنیم تا هیچ یک از افراد خانواده به فضاهای مجازی نروند و این‌ها همه پیشگیری خیلی جالب و راحتی است که می‌توان در خانه آن‌ها را مهار کرد.

این خودرو احتمالا به مریخ میرود

به گزارش خبرگزاری مهر، آژانس فضانوردی آمریکا در نظر دارد تا در حد فاصل سالهای ۲۰۳۰ تا ۲۰۴۰ نخستین سری از فضانوردان خود را راهی مریخ کند، اتفاقی که از آن به عنوان رویدادی تاریخی یاد می شود و همواره در حد یک رؤیا بوده است.

از این رو طراحی سیستمهای حرکتی ویژه این سیاره نیز از مدتها پیش در دستور کار مهندسان این آژانس فضانوردی قرار داشته است. اکنون آنها مدلی را آزمایش می کنند که به احتمال فراوان یکی از مسافران مریخ خواهد بود.

آزمایش این خودروی ویژه در مرکز فضایی جانسون ناسا واقع در هیوستون انجام می شود.

این خودرو که با نام Space Exploration Vehicle شناخته می شود فعلا در حد یک نمونه پیش ساخته است اما ناسا در فکر آن است که نسخه های ارتقایافته آن را که به سلولهای خورشیدی مجهز است راهی مریخ کند. بر اساس برنامه ریزیهای از پیش صورت گرفته، ارسال این خودرو در قالب یکی از اصلی ترین محموله های مربوط به برنامه اکتشاف مریخ، پیش از سفر فضانوردان به این سیاره صورت خواهد گرفت.

این خودرو مجهز به ۱۲ چرخ در دو دست شش تایی است و جالب اینکه هر جفت از این چرخها قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه را نیز دارند.

در اطراف این خودرو دوربینهای مخصوصی تعبیه شده که به سرنشینان امکان مسیریابی دقیق را می دهد.

چرخهای این سیستم حرکتی به گونه ای طراحی شده اند که قابلیت عبور از روی هر سطح سخت و صعب العبوری را داشته باشند.

این خودرو که ۱۶ کیلومتر بر ساعت حداکثر سرعت دارد، ظرفیت تا شش نفر را داشته و می تواند از سطوحی با شیب نهایتا ۵۵ درجه بالا رود.

مقاله کاظم قلم چی : برنامه ریزی شخصی - دفتر برنامه ریزی

دانش آموزان  کانون دو نوع برنامه دارند : 

برنامه ی راهبردی و برنامه ی شخصی

 برنامه ی راهبردی : همان برنامه ی  آزمون هاست  که برای دانش آموزان هر پایه یکسان و مشترک است .این برنامه در هنگام ثبت نام به دانش آموزان ارائه می شود.

 برنامه ی  شخصی : برنامه ای است که دانش آموزان در دفتر برنامه ریزی خود  می نویسند و برای هر دانش آموز، متفاوت از دانش آموزان دیگر است 

برنامه ی راهبردی توسط کانون ارائه می شود . بنابراین در برنامه ی راهبردی نقش کانون اصلی است و نقش دانش آموز  این است که برنامه را با شرایط خود هماهنگ و شخصی سازی کند .  مثلا اگر درمدرسه ، در یکی دو درس از برنامه  عقب تر  بود تصمیم بگیرد که چگونه عمل کند؟ آیا خودش پیش خوانی کند یا فقط به چند سوال پاسخ بدهد ویا این که آن مبحث را کنار بگذارد و منتظر ایستگاه جبرانی بماند. از سوی دیگر اگر در مدرسه در درس هایی از برنامه جلوتر بود تصمیم بگیرد که از برنامه برای دوره کردن درس های گذشته استفاده کند یا این که بر اساس آموخته های قبلی در آزمون شرکت کند .

  در برنامه ی راهبردی ، نقش دانش آموزان شخصی سازی برنامه است شما ممکن است در موارد اندکی تصمیم بگیرید برخی قسمت های برنامه را کم تر یا بیشتر بخوانید یا این که موقتا و استثنائا یک قسمت را تا ایستگاه جبرانی بعدی کنار بگذارید .  برای  شخصی سازی برنامه ی راهبردی می توانید از هم فکری اولیا و پشتیبان و دوستان و معلمان خود استفاده کنید .

 در برنامه ریزی شخصی ، اما ، وضع کاملا متفاوت و معکوس  است. در برنامه ریزی شخصی کاراصلی و مهم تر برعهده ی دانش آموز است  وکانون است که در این جا ،نقش های تکمیلی دارد  : در مورد برنامه ریزی شخصی ، اولین نقش کانون ،  آموزش روش برنامه ریزی است.   ودومین کار،  نظارت بر تکمیل دفتر  و بهبود روش ها و تصحیح اشتباهات دانش آموزان است  این دو وظیفه توسط مدیر و پشتیبان انجام می شود   .  دانش آموزان در دفتر برنامه ریزی به روش قلم چی کار ساده ای را آغاز می کنند ولی می توانند تا افق های بالا پرواز کنند هر قدر که خود بخواهند با برنامه ریزی دقیق تر و کامل تر کمیت و کیفیت مطالعه ی خود را بهتر و موثرتر کنند .

 فایده ی های دفتر برنامه ریزی به روش قلم چی : تکمیل دفتر برنامه ریزی دو فایده ی اصلی و مهم دارد اولین فایده افزایش ساعات مطالعه و دومین فایده بهبود کیفیت مطالعه است .

افزایش ساعات مطالعه با مکانیزم رقابت خود باخود ایجاد می شود . وقتی ساعات مطالعه را در هرهفته جمع می کنید انگیزه پیدا می کنید تا  در هفته های بعد بیشتر مطالعه کنید این همان مکانیزم رقابت خود با خود است . تقریبا همه ی دانش آموزانی که دفتر برنامه ریزی را به طور پیوسته تکمیل می کنند مهم ترین فایده و تاثیر دفتر برنامه ریزی را افزایش ساعات مطالعه ی خود می دانند  .

 دومین تاثیر دفتر برنامه ریزی  بهبود کیفیت مطالعه است : بهبود کیفیت مطالعه با نوشتن صفحه ی ۱۸۲ دفتر برنامه ریزی که همان صفحه ی جمع بندی هفتگی است ممکن می شود . وقتی صفحه ی ۱۸۲ را چندهفته ( حداقل پنج هفته ) تکمیل کردید، به تدریج تعادل ها وعدم تعادل هایتان نمایان  می شود . آن گاه به طور طبیعی  عدم تعادل ها را کاهش خواهید داد و برتعادل هایتان خواهید افزود. در صفحه ی ۱۸۲ دفتر معلوم می شود که کدام درس ها را پیوسته و به اندازه مطالعه می کنید و کدام درس ها را ناپیوسته و به طور نوسانی می خوانید و به کدام درس ها کم تراز حد نیاز اهمیت می دهید یا این که کدام درس ها را به کلی  کنار گذاشته اید و مطالعه نمی کنید . در این جا معلوم می شود که آیا شما  برای درس هایی که برایتان ساده تراست بیشتر وقت می گذارید یا بیشتر به سراغ درس هایی می روید  که برایتان چالش برانگیزتر و جذاب تر است و هم چنین معلوم می شود که آیا به سراغ درس هایی که برایتان دشوار است وآن ها را دوست ندارید هم می روید و آن ها را هم به اندازه ی نیاز مطالعه می کنید یا خیر.

 در این جا می توانیم  به صورت مصداقی و با چند سوال، موضوع تعادل را مشخص کنیم  شما باید تشخیص دهید که آیا به درس های عمومی و اختصاصی به اندازه ی لازم توجه می کنید یا نه ؟ آیا اگر در رشته ی ریاضی هستید در مطالعه ی درس های چالش برانگیز مثل ریاضیات و فیزیک و اگر رشته ی تجربی هستید در مطالعه ی زیست شناسی و اگر رشته ی انسانی هستید در مطالعه ی ادبیات و عربی افراط نمی کنید؟  آیا تک تک درس ها را در حد نیاز و هدفی که دارید مطالعه می کنید؟ آیا اگر داوطلب کنکور هستید درس های سال چهارم ودرس های پایه را در حد لزوم مطالعه می کنید؟  آیا ساعات مطالعه ی خودتان با ساعاتی که به کلاس های بیرون از مدرسه می روید یا معلم خصوصی دارید متناسب است ؟   آیا مطالعه ی  مفهومی و حل تمرین و مساله را به اندازه ی متناسب و متوازن انجام می دهید؟  آیا در تمرین های خود به  مساله های تشریحی و تست های چهارگزینه ای، متناسب با نیاز و شخصیت آموزشی تان می پردازید یا در یکی از این دو افراط و در سوی دیگر کم کاری دارید؟

   از نظر من کیفیت مطالعه دو عنصر مشخص دارد . اولین شاخص، همین تعادل در مطالعه و رعایت تعادل های مطالعاتی است . البته با این تاکید که تعادل های هر فرد مربوط به خود او متناسب با شخصیت آموزش و اهداف اوست .  دومین عنصر در کیفیت مطالعه، وضوح وشفافیت در روش های مطالعه است . هنگامی که کارنامه ی خود را بررسی می کنید در صورتی که در یک درس نمره ی خوبی نداشته باشید به احتمال زیاد ساعات مطالعه تان کم است . ساعات مطالعه  را می توانید در صفحه ی ۱۸۲ دفتر برنامه ریزی ببینید.  اما اگر ساعات مطالعه تان کافی است ولی نتیجه ی خوبی نگرفته اید باید روش های خود را بررسی کنید و روش هایتان را تصحیح کنید . وضوح در روش ها عنصر دوم در کیفیت مطالعه است .  صفحه ی ۱۸۲ دفتر برنامه ریزی در مورد تعادل ها که عنصر اول کیفیت است مستقیما به شما کمک می کند تا کیفیت مطالعه تان را بهبودبخشید و در مورد عنصر دوم کیفیت یعنی وضوح در روش های مطالعه به شما آگاهی می دهد تا به جست وجو بپردازید و روش های کار آمد و مفید و متناسب با نیاز ها و شخصیت آموزش خود را کشف کنید . وقتی هماهنگی ساعات مطالعه را با چندتا از ده تای هر درس مقایسه می کنید متوجه می شوید که آیا روش مطالعه تان صحیح بوده یا نیاز به اصلاح دارد.

 روزی یک دقیقه 

نوشتن دفتر برنامه ریزی خیلی ساده است و روزانه بیش از یک دقیقه از وقت دانش آموز را نمی گیرد .البته اگر بخواهید از همه ی ویژگی های دفتر بهره ببرید . لازم است روزی سه چهار دقیقه بیشتر وقت بگذارید و پنج دقیقه وقت صرف دفتر برنامه ریزی تان کنید . .تاثیرات زیاد دفتر به معنی پیچیده بودن دفتر نیست . دفتر برنامه ریزی به روش قلم چی بسیار ساده طراحی شده و زمان خیلی کمی از شما خواهد گرفت . یکی از دلایل موفقیت دفتر برنامه ریزی ، ساده بودن آن است .

 ویژگی های دفتر برنامه ریزی 

 دفتر برنامه ریزی پنج ویژگی مهم دارد .

  ویژگی اول : نگاه به گذشته  بیشترین اعدادی که در این دفتر می نویسید مربوط به کارهایی است که انجام داده اید نه کارهایی که قرار است انجام بدهید . پس از آن که درسی را مطالعه کردید زمان مطالعه ی آن درس را می نویسید ، همین .  چرا نگاه به گذشته این قدر مهم است . اگر قرار است ما برای آینده برنامه ریزی کنیم چرا بیشتر اعداد گذشته  را می نویسیم و این قدر به آن اهمیت می دهیم .  نگاه به گذشته دو علت مهم دارد : نخست این که خودتان را بهتر می شناسید وخودآگاهی تان افزایش می یابد و دوم این که انگیزه ی بهتر شدن و افزایش ساعات مطالعه تقویت می شود. هر دانش آموزی که دفتر را به طور پیوسته تکمیل کند ساعات مطالعه اش بدون نیاز به تشویق دیگران افزایش می یابد و این مهم ترین تاثیر دفتر است . موتورانگیزه در درون شما فعال می شود. شما تصمیم می گیرید که هر هفته بهتر از هفته ی قبل شوید. . انگیزه ی درونی مهم ترین انگیزه است و با نوشتن ساعات مطالعه ی گذشته این انگیزه شعله ور می شود .مهم ترین ویژگی دفتر برنامه ریزی همین نگاه به گذشته است .

 ویژگی دوم : برنامه ی هر فرد مربوط به خود اوست و با برنامه ی دیگران متفاوت است .  علت  معلوم است هرفردی ویژگی ها و هدف های خودش را دارد و باید برنامه ای مخصوص به خود داشته باشد . نمی توان یک برنامه ی ثابت و یکنواخت برای همه طراحی کرد . باید هر دانش آموزبرنامه ی شخصی مخصوص به خود را داشته باشد.

 ویژگی سوم : نقش اصلی را در این روش برنامه ریزی خود شما دارید .  مدیر و پشتیبان کانون روش را به شما می آموزند و بر کار شما نظارت می کنند اما این ،خود شما هستید که نقش اصلی را دارید دفتر را همیشه نزدیک خودتان داشته باشید و پس از هر بار مطالعه ساعت مطالعه ی خود را یادداشت کنید. این اعداد مربوط به مطالعه ی شما در گذشته است . اما برای برنامه ریزی آینده ، در آغاز کارکافی است ساعات مطالعه ی هفتگی را پیش بینی  کنید و پس از چند هفته ، برنامه ی متعادل خود را بنویسید یعنی تصمیم بگیرید که در هر هفته هر درس را چند ساعت بخوانید . بسیاری از کسانی که دفتر برنامه ریزی را تکمیل می کنند این پیش بینی ها و  برنامه ی متعادل را نمی نویسند . برخی هم که می نویسند نمی توانند آن برنامه را اجرا کنند . نوشتن برنامه ی متعادل چند هفته ای زمان می خواهد و دقت در خود شناسی وخود آگاهی زیاد و اراده ی قوی و شخصیتی منظم و دقیق ، تا بتوانید اعدادی را برای مطالعه ی هفتگی تان هدف گذاری کنید که واقعا بتوانید آن برنامه را اجرا کنید و به آن اهداف  برسید . ضمنا اگر نتوانستید برنامه ی متعادل را بنویسید خیلی نگران نباشید .اشاره ی من به برنامه ی متعادل برای این است که بگویم نقش اصلی را در تمام جنبه های برنامه ی شخصی خودتان دارید . هر قدر که می توانید انجام دهید . همین قدر که ساعات مطالعه تان را یادداشت کنید و آن ها را در پایان هفته جمع بزنید و به صفحه ی ۱۸۲ منتقل کنید کار بزرگی انجام داده اید . 

 ویژگی چهارم : رقیب اصلی خودتان هستید .منظور از رقابت با خود این است که هر هفته تلاش کنید از هفته ی قبل تان بیشتر و بهتر بخوانید . به همین دلیل تاکید کردم که حتما ساعات مطالعه ی هفتگی را جمع بزنید و در صفحه ی ۱۸۲ یادداشت کنید تا به طور واضح بدانید که  چقدر مطالعه کرده اید تا در هفته ی بعد با انگیزه ی بیشتر درس بخوانید . هم ساعات مطالعه تان را افزایش دهید و هم کیفیت مطالعه تان را بهتر کنید . این یعنی رقابت با خود که بهترین نوع رقابت هم هست .

 ویژگی پنجم : مقیاس زمانی برنامه است . در این روش ، مقیاس زمانی برنامه را به جای یک روز یک هفته در نظر گرفته ایم . شاید بنا به دلایلی یک روز تنبلی کردید یا واقعا کاری مهم و ضروری داشتید و نتوانستید به اندازه ی کافی درس بخوانید و شاید برنامه تان تغییر کرد و به جای درسی که قبلا تصمیم گرفته بودید درس دیگری را مطالعه کردید . زندگی واقعی پر از استثنا ها ست و برنامه ریزی باید منعطف و سازگار با شرایط شما باشد به همین دلیل مقیاس زمانی برنامه را یک هفته در نظر گرفته ایم تا اگر یک یا چند روز را دقیقا طبق تصمیم قبلی مطالعه نکردید بتوانید در روزهای بعد آن روزها را در طول هفته جبران کنید 

دفتر برنامه ریزی یکی از ابزارهای موثر خودتنظیمی است و کمیت وکیفیت مطالعه ی شما را افزایش می دهد . دفتر برنامه ریزی هم به ارتقای مهارت های فراشناختی (مدیریت فکر) شما کمک می کند و بر خودآگاهی شما می افزاید وقدرت تشخیص و تصمیم گیری های صحیح شما را تقویت می کند و هم به افزایش هوش هیجانی شما ( از طریق افزایش قدرت اراده ) یاری می رساند . دفتر برنامه ریزی را جدی بگیرید و به طور پیوسته آن را در تمام دوران تحصیل خود در دبیرستان و دانشگاه ادامه دهید .

سوالات کودکان را باید جدی گرفت

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران، اگر فرزندتان از شما بپرسد که تا چه اندازه یک فضانورد می‌تواند به خورشید نزدیک شود ممکن است شما به یک موتور جستجو برای یافتن پاسخ این سوال احتیاج داشته باشید. هر کسی مدت زمان نه‌چندان بلندی را با کودکان گذرانده باشد به خوبی می‌داند که آن‌ها مدام سوال می‌پرسد وعلل اکثر وقایع را جویا می‌شوند.

بررسی‌های اخیر که بر روی 1000 نفر از والدین انجام شد نشان داد که 83% از آن‌ها نمی‌توانند به سوال‌های علمی سادۀ فرزندشان جواب دهند. نگران‌کننده‌تر از این آمار این است که 63% از والدین اعتراف کردند که در بیشتر مواقع وقتی که پاسخ سوال‌های فرزندانشان را نمی‌دانند به جای اینکه بگویند نمی‌دانیم از خود جوابی می‌سازند و به آن‌ها می‌گویند.

برخی از این سوالات را در اینجا آورده‌ایم:
نیروی جاذبه چیست؟
چرا سدها ساخته می‌شوند؟
چطور ستارگان در آسمان می‌مانند و نمی‌افتند؟
چرا هر وقت پیاز پوست می‌کنیم گریه می‌کنیم؟
چرا از نیروگاه‌ها دود بیرون می‌آید؟

بهتر است مدارس برای والدین کلاس‌هایی را بگذارند و برای آن‌ها توضیح دهند که چگونه به این دست از سوالات پاسخی درست و در عین حال ساده و توجیه‌کننده بدهند. از طرفی بهتر است تا والدین اطالاعات عمومی خود را بالا ببرند زیرا حمایت علمی والدین از فرزندان و پاسخ دادن به سوالات آن‌ها عامل بسیار مهمی در ارتباط والدین با فرزندان محسوب می‌شود. پس بهتر است تا والدین با اعتماد به نفس به فرزندانشان پاسخ دهند تا از این طریق به پیشرفت تحصیلی آن‌ها کمک کنند.

لازم نیست که والدین پاسخ تمام سوال‌های علمی فرزندانشان را بدانند زیرا جواب برخی سوالات را پژوهشگران و دانشمندان می‌دانند اما در همین حد که والدین فرزندانشان را به درستی هدایت کنند و آن‌ها را گمراه نکنند کافی است. از طرفی، هنوز پرسش برخی از سوالات علمی کشف نشده است که والدین بخواهند آن را بدانند. پس والدین نباید احساس بدی داشته باشند اگر پاسخ بعضی سوالات را نمی‌دانند اما نکته مهم این است که اگر جواب را نمی‌دانند نباید پاسخ غلطی سرهم کنند تا صرفاً فرزندانشان آن‌ها را بی‌سواد خطاب نکنند.

همین قدر که نسبت به کنجکاوی‌های فرزندانتان مشتاق هستید و به آن‌ها کمک می‌کنید تا از راه‌های مختلف پاسخ سوالشان را پیدا کنند بسیار روش درستی است. از این طریق شما به آن‌ها یاد می‌دهید که چگونه جوابشان را پیدا کنند. موتورهای جستجو، وب‌سایت‌ها و کتاب‌های بسیار مفیدی وجود دارند که با رجوع به آن مشکل به سادگی حل می‌شود.

فراموش نکنید که به جای پاسخ اشتباه دادن به کنجکاوی‌های فرزندان، سعی کنید آن‌ها را با اعتماد به نفس یاری کنید تا جوابشان را با کمک شما پیدا کنند.