بالاخره بعد از پنج قرن دانشمندان موفق شدند پرده از اسرار تندیسهای منبت کاری شده مینیاتوری از جنس چوب شمشاد که متعلق به قرون وسطی است، بردارند.
هانا حیدری، گروه علم و فناوری آنا، معمایی که نزدیک به پنج قرن همچنان یک راز باقی مانده بود، بالاخره به کمک تکنولوژی‌های امروزی حل شد. مجسمه‌های مینیاتوری باشکوه از جنس چوب شمشاد که متعلق به قرن 16 میلادی است، هم بینندگان و هم کارشناسان را برای مدت زیادی سردرگم کرده بود. این تندیسهای که جزئیات باورنکردنی از بهشت، جهنم و حیات زمینی رویشان حکاکی شده یکی از بزرگ‌ترین معماهای تاریخ هنر بود...اما دیگر اینطور نیست.
مقدمه‌ای بر تندیسهای حکاکی شده از جنس چوب شمشاد
اگر علاقه‌مند به هنر مذهبی و تکامل آن در طی قرن‌ها هستید، این تندیسهای مینیاتوری حکاکی شده که به راحتی در کف دستتان جا می‌شوند مطمئنا شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پیکرنگاری این مجسمه‌ها از صحنه‌های کتاب مقدس (با تصاویر مفصلی از به صلیب کشیدن حضرت مسیح) الهام گرفته شده است.
همچنین تاثیر و نفوذ ادبیات معاصر آن دوره نیز در این آثار به چشم می‌خورد. سختی و درآیش نامناسب این اشیا، هم کوچک بودن و هم‌زمان گسترده بودن جزئیات آن، به ویژه مناسب تصاویر بهشت و جهنم است. گمان می‌شد که تمام بدنه کار این آثار در طی زمانی کوتاه بین 1500 تا 1530 در فنلاند یا هلند ساخته شده است.
این
تئوری کاملا درست به نظر می‌رسد، اگر در نظر داشته باشیم که در طول همان
دوره زمانی افزایش قابل توجهی در یک طبقه اجتماعی تجاری جدید در اروپا به
وجود آمد که در نتیجه آن تقاضای خرید برای تندیسهای حکاکی شده مذهبی قابل
حمل با کیفیت بالا را ایجاد کرد.
مهره تسبیح با نمایی از سنت هوبرت و سنت جرج و اژدها
هرچند مورخان هنری تصور می‌کنند که این تندیسهای چوبی منبت کاری شده به عنوان اقلام لوکس در نظر گرفته می‌شدند و نمادهای نهشتی به طور انحصاری برای اعضای نخبه اروپایی ساخته شده بودند. برای اثبات این موضوع، هنری هشتم پادشاه انگلستان و همسر اولش کاترین آراگون، همچنین چارلز ششم امپراتور مقدس روم و آلبرت پنجم از ایالت باواریا از افرادی هستند که چنین آثاری را در تصاحب خود داشته‌اند.
با این وجود، اصلاحات به زودی آغاز شد و بسیاری از لوازم مرتبط با کلیسا از مد افتادند از جمله این تندیسهای مینیاتوری چوبی. و بدین ترتیب هنری باورنکردنی و سازنده یا سازندگان آن برای قرن‌ها به یغما رفتند.
مجسمه‌های منبت کاری شده، هنری منحصر بفرد با طراحی بی‌نظیر
کمتر از 140 نمونه از این تندیس‌ها تا به امروز جان سالم به در برده‌اند، این مجسمه‌های حکاکی شده زیبا به مدت پنج قرن مورخان و کارشناسان دیگر را گیج و سردرگم ساخته بود. بیشتر سوالات پیرامون خلق این آثار منحصر به‌فرد مذهبی شامل هنر و طراحی باورنکردنی آنها بود.
ظاهرا، این
تندیس‌ها از چوب شمشاد ساخته شده است که چوب مورد علاقه منبت‌کاران
مینیاتوری است. این چوب پس از صیقل دادن، سطحی یکنواخت، نرم و بساوشی پیدا
می‌کند. چالش بزرگ در خلق چنین اثر هنری پرجزئیات و شگفت‌انگیز روی مقیاسی
به این کوچکی این است که ثابت نگه داشتن این قطعات در جایشان در هنگام
شکل‌دهی و برش، کار بسیاری دشواری بوده است.
دانه تسبیحی از جنس نقره، حکاکی‌های داخل آن مرگ و زندگی را به تصویر می‌کشد. نیمکره بالایی تصویری از قضاوت نهایی و نیمکره پایینی تصویری از شام آخر را نشان می‌دهد
سطح جزئیات و کمال این آثار نشان‌دهنده استفاده از ابزار بزرگ نمایی است که به احتمال زیاد همان ابزار مشابه‌ای است که جواهرفروشان امروزی از آن برای ارزیابی الماس استفاده می‌کنند.
ایو کن، مورخ هنری، با اشاره به چشمگیر بودن جزئیات و تزئینات استادانه این تندیس‌ها می‌گوید: « این آثار چنان غنی هستند که تمامی پرها در بال فرشته‌ها قابل دیدن هستند. پوست اژدهاها با فلس‌های ستبر به تصویر کشیده شده است. کلبه‌های فروپاشیده با تکه‌های گم‌شده از سقف‌های سه گوش‌شان نیز در تصاویر به چشم می‌خورد. ردای سنت‌ها و لباس فرم سربازان با تندیسگری باشکوهی از دکمه‌ها و گلدوزی‌های میکروسکوپی تراشیده شده است. جواهرات و دانه‌های تسبیح نیز با دقتی شگرف نقش زده شده‌اند».
الکساندرا سودا، یک متصدی هنر اروپایی در
گالری هنر انتاریو در تورنتو، کانادا درباره این مجسمه‌های خارق العاده
می‌گوید: «این تندیس‌ها، اشیائی هستند که درک مدرن را به چالش می‌کشند. با
وجود اینکه این آثار کوچک هستند اما آنها نشان دهنده پتانسیل بی‌حد و حصر
خلاقیت بشر به روشی جهانی هستند».
مینیاتور محراب کلیسا
رمز و راز تندیسهای چوبی حکاکی شده تا حدودی حل شده است
مشکل اصلی با دست‌سازه‌ها و اشیای در این مقیاس بسیار کوچک این است که دیدن آنها با چشم غیرمسلح دشوار است. عکاسی سنتی و دیجیتال موفق به گرفتن تصویر مناسبی از جزئیات دقیق این آثار نشدند اما درنهایت این مساله با کمک تکنولوژی قرن بیست و یکم حل شد.
سودا یکی از سرپرستان تحقیق پنج ساله راز و رمز این تندیسهای چوبی منبت کاری شده است. در این پژوهش بین المللی دانشمندان، استادان، مرمت‌گران و دیگر کارشناسان از موسساتی مانند موزه هنر متروپولیس در نیویورک، موزه امپراتوری آمستردام و مرکز تحقیقات گلن ناسا شرکت داشتند. تیم تحقیقاتی سودا 30 مورد از 135 نمونه بازمانده از این تندیسهای منبت کاری شده را اسکن و تجزیه و تحلیل کردند تا متوجه شوند این قطعات هنری چگونه و توسط چه کسی ساخته شده‌اند.
با
استفاده از میکرو سی تی اسکن و نرم افزار آنالیز سه‌بعدی پیشرفته،
پژوهشگران موفق به اثبات این موضوع شدند که تزئینات کلیسایی، صلیب‌ها و
دانه‌های تسبیح میکروسکوپی همه از یک قطعه چوب شمشاد ساخته شده‌اند و همه
قطعات با میخ‌های کوچک‌تر از بذر چمن بهم متصل شده‌اند.
مینیاتوری از صحنه‌هایی زندگی و مصائب مسیح
با وجود این موفقیت عظیم در رمزگشایی از اسرار هنر و طراحی این مینیاتورها، تنها بخشی از معما حل شده است چراکه دانشمندان تنها می‌توانند درباره سازندگان این مجسمه‌های حکاکی شده باشکوه گمان پردازی کنند. با توجه به این حقیقت که منبت‌کاری‌ها هیچ گونه امضا یا نمادی ندارند که هویت سازندگانش را فاش کند، پژوهشگران گمان می‌کنند که احتمالا این مینیاتورها توسط چهار یا شش کارگاه مختلف جایی بین فنلاند و هلند ساخته شده‌اند.
با توجه به اینکه تخمین زده می‌شود که هر کارگاه منبت کاری تقریبا چهار تا پنج سال زمان نیاز داشته تا این مینیاتورها را بسازد. به نظر می‌رسد این امر منطقی‌ترین توضیح ممکن باشد.
هرچند یکنواختی و هماهنگی در طراحی و ساختار این مینیاتورها که به وضوح در اسکن‌ها قابل مشاهده است، حاکی از آن است که پشت تمامی این شاهکارهای هنری یک استاد هنرور وجود دارد.
سودا در این باره می‌گوید: « این آثار حاصل بینش و دید یک شخص است، احتمالا به همراه چند کارآموز و دستیار، شخصی که فوق‌العاده بااستعداد بوده است. کسی که پس از مرگش، خلق چنین شاهکارهایی هم از متوقف شد».
وی در ادامه اضافه
می‌کند: «به ندرت از اصطلاح نابغه استفاده می‌کنم اما می‌خواهم بگویم این
شخص اگر یک نابغه هم نباشد، قطعا استثنایی در دنیای نرمال ماست».
تندیسی که به شکل دانه تسبیح حکاکی شده است
